فصل۶: در شرایطی كه برخی از كارشناسان معتقدند، دولت باید به سمت دوری از تنش و كاهش دامنه‌های تنش حركت كند، احمد شیرزاد فعال سیاسی و تحلیلگر مسائل بین‌المللی معتقد است كه دولت در كنار سیاست تنش‌زدایی به عنوان یك ضرورت غیر قابل انكار باید بازدارندگی لازم را نیز با اعمال توانایی‌هایش ایجاد كند.
از منظر این فعال سیاسی، ساختار سیاسی كشور شامل دولت و نهادهای حاكمیتی در عین حال باید مراقب باشند كه شرایط به نقطه غیر قابل بازگشت و قلمرویی كه در آن اعمال عقلانیت و دیپلماسی دشوار است، نرسد. شیرزاد به این واقعیت اشاره دارد كه سیستم باید تعادلی در اعمال توانایی نظامی و امنیتی خود و ظرفیت‌های دیپلماسی و تنش‌زدایی ایجاد كند، خط باریكی كه در آن لازم است، ایران ضمن نشان دادن قدرت خود به طرف مقابل، چهره‌ای طرفدار گفت‌وگو و دیپلماسی نیز از خود ارایه كند.این فعال سیاسی در پاسخ به افرادی كه معتقدند دولت و حاكمیت در شرایط فعلی باید به مطالبات مردم در خصوص موضوعاتی چون رفع فیلترینگ، پایان دادن به برخوردهای سلبی با زنان در موضوع حجاب و... پاسخ مثبت دهد، می‌گوید كه پیگیری این مسائل فرهنگی و اجتماعی نه مسائلی آنی و ناگهانی بلكه دستاوردهایی تدریجی و زمان‌بر است و نباید موضوعات سیاسی و امنیتی را با مسائل فرهنگی و اجتماعی خلط كرد. به اعتقاد او مواجهه نیروهای رفورمیست و اصلاح‌طلب با نیروهای رادیكال، مساله‌ای مربوط به امروز و دیروز نیست و ریشه در مواجهات چند دهه‌ای دارد، بنابراین نباید در شرایط حساس امنیتی و نظامی، گروكشی كرد و به سیستم فشار آورد كه اگر انسجام اجتماعی می‌خواهد باید به سرعت به اصلاحات تن دهد! به اعتقاد شیرزاد یك چنین دستاوردهای آنی به سرعت نیز از میان خواهد رفت. این تحلیلگر مسائل سیاسی درباره تلاش تندروها برای تغییر در دكترین هسته‌ای می‌گوید: «شخصا با تغییر دكترین هسته‌ای ایران مخالفم. معتقدم باید پای عهد خود بمانیم. نه از نظر اخلاقی، نه از منظر شرع و نه مبتنی بر اخلاق و عقل كار درستی نیست كه پیمان امضا شده را نادیده بگیریم.»
اسرائیل در باتلاق غزه و لبنان گیر كرده است
ایران از منظر سیاسی و امنیتی، شرایط خاصی را پشت سر می‌گذارد، پس از حملات مستمر اسراییل به منافع ایران در منطقه، وعده صادق 2 اجرا شد. اسراییل هم اگرچه اعلام كرده پاسخ حمله ایران را می‌دهد، اما هنوز چنین اقدامی را عملی نكرده است. تحلیل شما از وضعیت فعلی چیست؟
شكی نیست كه ایران در بطن یك بحران جدی سیاسی و امنیتی قرار دارد؛ این بحران در مقایسه با سایر چالش‌هایی كه ایران داشته خاص و منحصر‌به‌فرد است. البته بسیاری از كشورها این نوع بحران‌ها را از سر گذرانده‌اند. ابرقدرت‌ها بارها در آستانه جنگ سرد در آستانه رویارویی مستقیم نظامی قرار گرفته و از آن عبور كردند. اما تردیدی نیست در صورت بالا رفتن سطح تنش، دامنه آن در منطقه و جهان وسیع‌تر می‌شود. مشخص نیست، مرزهای این تنش كجا متوقف شود. ممكن است گستره وسیعی از كشورهای منطقه‌ای و قدرت‌های فرامنطقه‌ای را درگیر كند. به همین دلیل است كه همه طرف‌های ماجرا با نوعی احتیاط با موضوع برخورد می‌كنند. البته اسراییل در سمت مقابل شرایط بسیار بحرانی دارد و در باتلاق غزه و لبنان گیر كرده است. اسراییل بیشتر تمایل دارد تا سطح بحران را گسترده ساخته و دیگران را درگیر كند. طبیعتا اگر اسراییل بتواند امریكا را درگیر تنش كند، فشارها را تا حد زیادی از دوش خود برمی‌دارد.
ایران باید اراده قوی و مستحكمی به طرف مقابل نشان دهد
ایران در چنین شرایطی چگونه باید كنشگری كند. مشت آهنین اثرگذار است یا سیاست تنش‌زدایی یا تركیبی از هر دو؟
در این شرایط ایران با دو مساله روبه‌رو است. ابتدا باید تلاش كرد تا سطح تنش گسترده نشود، چراكه نه به نفع ایران است و نه به نفع مردم منطقه؛ تنها اسراییل است كه از وسیع شدن بحران امنیتی و نظامی سود می‌برد. در عین حال ایران باید اراده قوی و مستحكمی به طرف مقابل نشان دهد كه در دفاع از منافع ملی و امنیتی خود جدی است. تلفیق این دو گزاره كه شرح داده شد، هنر سیاست‌ورزی است. می‌توان گفت تا به امروز این تعادل به درستی ایجاد شده است. یعنی ایران ضمن اینكه نشان می‌دهد اراده جدی برای حفاظت از منافع خود دارد و در برابر تعرضات طرف مقابل ساكت نمی‌نشیند، در عین حال باید نشان دهیم كه مایل به گسترش تنش در ابعاد منطقه‌ای نیستیم و دوست داریم صلح و آرامش برقرار شود. به نوبه خود دعا می‌كنم افرادی كه در شعام و سایر سطوح تصمیم‌سازی نشسته‌اند، بهترین تصمیمات را به نفع ایران بگیرند.
صرف پرهیز از تنش همیشه امنیت‌ساز نیست
برخی افراد و گروه‌ها از كنشگری تقابلی ایران در مواجهه با اسراییل انتقاد كرده و خواستار خویشتنداری ایران هستند. اما آیا صرف تنش‌زدایی در مواجهه با حریفی مانند اسراییل جوابگو است؟
صرف پرهیز از تنش همیشه امنیت‌ساز نیست. وقتی با یك طرف متجاوز روبه‌رو هستیم، سكوت در مقابل تجاوزگری طرف مقابل، باعث جری‌تر شدن او و ضربات خصمانه بعدی او می‌شود. ایران در منطقه بارها صبوری از خود نشان داده است. اسراییل بسیاری از نیروهای ایران در سوریه، عراق و لبنان را به شهادت رساند. اما به هر حال در نقطه و در جایی باید این اراده و استحكام امنیتی به رخ طرف مقابل كشیده شود. در واقع این پالس باید ارسال شود كه هر اقدام خصمانه‌ای با پاسخی شدیدتر مواجه می‌شود. تلفیق این دو ضرورت سیاسی و امنیتی، یك هنر مهم در سیاست‌ورزی است.
كسانی كه دل‌شان برای ایران می‌سوزد باید با مسوولان كشور همدلی كنند
فعالان سیاسی طی روزهای اخیر از كلیدواژه انسجام اجتماعی بسیار استفاده می‌كنند. عنوان می‌شود برای مواجهه با دشمن بیرونی، باید در داخل مشاركت مردم را افزایش داد. بر همین اساس رفع فیلترینگ، كاهش برخوردهای سلبی بر سر حجاب و ...را ضروری می‌دانند. نظر شما درباره این دیدگاه چیست؟
من این‌گونه به موضوع نگاه نمی‌كنم. اعمال سیاست‌های عاقلانه در حوزه‌های اجتماعی در بحث حجاب و فیلترینگ و...بحث‌های ضروری است و مشروط به هیچ فضایی نیستند. با استدلال‌های گذرا و شرطی كردن و مدت‌دار شدن موضوعات نمی‌توان دستاورد كسب كرد، البته درست است در شرایطی كه كشور در معرض مشكلات جدی امنیتی و نظامی است، نباید به تنش‌های اجتماعی، فرهنگی و...دامن زد. اما اگر كسی تصور می‌كند با این نوع استدلال‌ها و تمهیدات می‌توان مشكلات همیشگی با بخشی از اصولگرایان تندرو را حل و فصل كرد، اشتباه است. دعوا با رادیكال‌ها، تدریجی، درازمدت و اجتماعی و فرهنگی است در حالی كه این مساله سیاسی و امنیتی است و این دو حوزه نباید با هم خلط شوند. انتقادات ما نسبت به برخوردهای غیرعاقلانه در موضوعات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و رسانه‌ای به جای خود باقی است، اما در موضوعاتی كه به مساله امنیت ملی و مصالح عمومی كشور ارتباط دارد، نمی‌توان اهمال ورزید و گروكشی كرد. بحث انسجام در بحران سیاسی و امنیتی اخیر بسیار مهم است. كسانی كه دل‌شان برای ایران می‌سوزد باید با مسوولان كشور همدلی كنند و یك‌صدایی در مواجهه با دشمن خارجی از ایران ارسال شود. البته این رویكرد به این معنا نیست كه ما از اختلافات فرهنگی و اجتماعی و اجرایی كه با تندروهای داخلی داریم چشم‌پوشی خواهیم كرد. بنابراین شخصا نمی‌پسندم كه با استدلال‌های سیاسی و امنیتی با موضوعات اجتماعی و فرهنگی مواجه شویم. البته ذكر این نكته هم ضروری است كه در چنین شرایطی نهایت كج‌سلیقگی است كه اقدامات نامربوط در بحث‌های مرتبط با فیلترینگ، حجاب و مساله زنان در پیش گرفته شود. امروز زمان مناسبی برای دامن زدن به تنش‌های اجتماعی و فرهنگی نیست.
رویارویی ما با اسرائیل در حدی نیست كه نیاز به تغییر استراتژی هسته‌ای ایران باشد
برخی طیف‌های رادیكال جناح راست، بحث تغییر در دكترین هسته‌ای ایران را مطرح كرده و خواستار تغییر فتاوای آیات عظام در این زمینه شده‌اند. نظر شما درباره این موضوع چیست؟
به نظرم بحثی در این گستره و وسعت، موضوعی نیست كه بر اثر اتفاقات كوچك و برخوردهای غیرمتعارف تغییر كند. شخصا با تغییر دكترین هسته‌ای ایران مخالفم. معتقدم باید پای عهد خود خود بمانیم. نه از نظر اخلاقی، نه از منظر شرع و نه مبتنی بر اخلاق و عقل كار درستی نیست كه پیمان امضا شده را نادیده بگیریم. معتقدم رویارویی ما با اسراییل در حدی نیست كه نیاز به تغییر استراتژی ایران باشد. در برخوردهای با اسراییل، ایران حتی از توان موشكی خود به‌طور كامل استفاده نكرده است. بر اساس اعلام مسوولان، ایران سطح اندكی از ظرفیت‌های خود را به نمایش گذاشته، ضمن اینكه حتی در جریان حمله موشكی به اسراییل هم ایران به دنبال تلفات‌گیری و برخورد با نفوس انسانی نبوده است، چراكه سطح تنش را بالا می‌برد. ایران به اندازه كافی ابزارآلات استفاده نشده نظامی دارد كه كمتر از 10درصد امكاناتش را استفاده كرده. دلیلی ندارد كه ایران ناگهان پا را فراتر گذاشته و دست به اقداماتی بزند كه محلی از اعراب ندارد و عقلانیتی هم پشت آن نیست. البته با اصل این موضوع كه برخی در ایران چنین دیدگاهی دارند، مخالفتی ندارم. برخی در ایران ممكن است چنین دیدگاه و درخواستی داشته باشند، اما خوشبختانه این دیدگاهی نیست كه تصمیم‌گیری‌های اساسی كشور مبتنی بر آن تصمیماتش را اعمال كند.