فصل6: عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در برنامه زنده تلویزیونی نگاه یک با اشاره به روند بررسی صلاحیت داوطلبان یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، گفت: تا مرحله اول بررسی صلاحیت‌ها بیش از 50 درصد از داوطلبان انتخابات مجلس تأیید صلاحیت شدند.
وی افزود: تلاش می‌شود تعداد تأیید صلاحیت شدگان در مرحله دوم بیشتر شود.
سخنگوی شورای نگهبان با بیان اینکه غالب نمایندگان تأیید صلاحیت نشده یک یا چندبار با اعضای شورای نگهبان دیدار کردند، اظهار داشت: در مرحله اول بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان، تعدادی از این نمایندگان تأیید صلاحیت شدند.
کدخدایی ادامه داد: در قانون انتخابات، در بخشی از جرایم باید محکومیت‌ها به‌حکم محکمه باشد، اما مواردی مثل سوء شهرت و عدم التزام به اسلام به این صورت نیست.
وی تصریح کرد: از کدام دادگاه نسبت به حسن شهرت یا عدم التزام به اسلام فردی رأی بگیریم؟
سخنگوی شورای نگهبان همچنین درباره نحوه بررسی صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس، گفت: گاهی اوقات هیئت‌های اجرایی سوگیری سیاسی دارند و تحت فشار سیاسی نظرات دیگری را اعلام کرده‌اند.
کدخدایی گفت: ما در شورای نگهبان فقط ثبت پرونده را داریم و چقدر باید هزینه کنیم، در وزارت کشور و مراجع چهارگانه هم هزینههای بسیار آشکاری صورت می‌گیرد که علاوه بر آن؛ هزینههای پنهانی هم بر مردم تحمیل می‌شود و باید قانون و روش‌ها به‌گونه‌ای اصلاح شود که افراد مؤثری را در مجلس و ریاست جمهوری داشته باشیم.
وی افزود: با این وجود، بیش از 50 درصد ثبت‌نام‌کنندگان تأیید صلاحیت شده‌اند و اگر فرصت بیشتری داشته باشیم این رقم اضافه‌تر هم می‌شود و ما تا 22 بهمن صلاحیت افرادی را که تأیید نشده‌اند، مجدد بررسی می‌کنیم.
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه با آن دسته از کسانی که ادعا می‌کنند شورای نگهبان تحت تأثیر لابی‌های سیاسی برخی نامزدها را تأیید می‌کند چه پاسخی دارید؟ گفت: شورای نگهبان تابع ادله و قانون انتخابات است و اگر به این نتیجه برسد مطالبی که علیه کسی مطرح شده است صحت ندارد یا وی تبرئه شده است یا وضع او تغییر کرده است؛ قانوناً و شرعاً آن نامزد را تأیید صلاحیت می‌کند.
کدخدایی افزود: برخی اوقات مشورت‌‌ها در شناسایی افراد کمک می‌کند و اگر مثلاً فرد موجهی شهادت دهد که فلان نامزد انسان موجهی است شک و شبهه ما را برطرف کرده است و این را نباید تعبیر به فشار کرد، ما از چارچوب قانون خارج نمی‌شویم و شورای نگهبان فشارناپذیر است.
وی تصریح کرد: هر کسی بتواند برای تأیید صلاحیت یک نامزد شهادت دهد و ما را قانع کند، او را می‌پذیریم و درِ شورای نگهبان به روی آنها باز است و در این دوره از انتخابات از همه گرایش‌ها در شورای نگهبان رفت و آمد داشتند و هفته گذشته افرادی به شورای نگهبان آمدند که اگر نامشان را بگویم تعجب می‌کنید.
سخنگوی شورای نگهبان درباره عدم احراز صلاحیت تعدادی از نمایندگان فعلی مجلس نیز گفت: ما طبق قانون موظفیم که همه ادله‌ها را بشنویم و پس از اعلام نظر هیئت نظارت مکان‌هایی را در نظر گرفتیم و شکایات را دریافت کردیم و برخی هم با اعضای شورای نگهبان یا کارشناسان شورا دیدار کردند.
کدخدایی افزود: نمایندگان فعلی مجلس هم رفت و آمد داشتند و ما مطالبی را به عرض آنها رساندیم و حتی با وجود اینکه در قانون آمده است که فقط باید درخواست ملاقات کسانی را بپذیریم که به صورت مکتوب درخواست کرده باشند اما در این دوره حتی نمایندگانی که درخواست ملاقات نکرده بودند اما اعتراض داشتند دعوت کردیم، نتیجه برخی از این دیدارها هم منجر به تأیید صلاحیت شد.
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چه تعدادی از نامزدان به دلیل دو‌تابعیتی بودن رد‌صلاحیت شدند، افزود: تعداد اینها کم بود و در میان نمایندگان فعلی فقط یک نفر مطرح شد که البته ادعاهایی داشت اما چون نهادهای رسمی اعلام کرده بودند ما بررسی کردیم و دو نفر هم از بین نامزدانی که اکنون نماینده نیستند اعلام کرده بودند که تابعیت غیرایرانی دارند و طبق قانون ما اینها را نمی‌توانیم تأیید کنیم.
سخنگوی شورای نگهبان گفت: یکی از اقدامات ما در بررسی صلاحیت‌ها؛ استفاده از ظرفیت تحقیقات محلی است که در این دوره کسانی که صلاحیت‌شان از این طریق تأیید شد، بیشتر بوده است.
کدخدایی در ادامه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه مهم‌ترین دلایل رد‌صلاحیت تعدادی از نامزدهای انتخابات که هماکنون نماینده مجلس هستند چه بوده است؟ افزود: وقتی ما اعلام کردیم که مهم‌ترین علت رد‌صلاحیت نمایندگان فعلی؛ مباحث اقتصادی و مالی بوده است به ما اعتراض کردند که چرا حیثیت مجلس را خدشه‌دار کرده‌ایم؟ در حالی که ما از حیثیت نمایندگان محترم و مجلس باید دفاع کنیم و انسان‌های پاکدست و مؤثر در مجلس بسیار هستند و به هیچ‌وجه شورای نگهبان قصد نداشته است مجلس را مخدوش کند و اگر در این جهت کوتاهی کرده‌ایم، عذرخواهی می‌کنم.
وی اظهار داشت: به هر حال ما هستیم و قانون و ادله موجود در پرونده‌ها و طبق قانون، نمی‌توانیم علت ردصلاحیت‌ها را در رسانه‌ها اعلام کنیم و ما محرمانه به اطلاع داوطلبان می‌رسانیم اما از طرف دیگر جامعه و افکار عمومی هم از ما مطالبه می‌کنند و شبههای ایجاد شد که برخی نمایندگان یا افراد شاخص به دلایل سیاسی رد‌صلاحیت شده‌اند.
سخنگوی شورای نگهبان افزود: یکی از نمایندگان همین اتهام را به ما زد که ما به او گفتیم شما چند دوره نماینده مجلس بوده‌اید و اگر ما نگاه سیاسی داشتیم آن دوره‌ها نیز شما را رد می‌کردیم و وقتی ادله را به او گفتیم پذیرفت که شورای نگهبان کار سیاسی نمی‌کند.
کدخدایی گفت: غالب نظرات شورای نگهبان درباره این نمایندگان رد‌صلاحیت شده حول محورهای اقتصادی بوده است.
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه اگر نماینده‌ای مرتکب جرم شده پس چرا با او در همین دوران نمایندگی‌اش برخورد نمی‌شود؟ افزود: یکی از دشواری‌های کار شورای نگهبان این است که باید یک پدیده سیاسی را با ابزار حقوقی نظارت کند و مرتب از شورای نگهبان سؤال می‌شود که با مشارکت چه می‌خواهید کنید؟ در حالی که ما براساس قانون باید شرایط افراد را بررسی کنیم و نمی‌توانیم بگوییم چون در بررسی ما سهم یک جناح کمتر یا بیشتر می‌شود پس چشم‌مان را به قانون ببندیم و برای اینکه سهم‌ها متوازن باشد چشم‌مان را به روی قانون ببندیم.
سخنگوی شورای نگهبان گفت: شورای نگهبان را به سوگیری متهم می‌کنند در صورتی که ما در انتخابات نگاه سیاسی نداریم؛ در قانون انتخابات جرائمی را در نظر گرفته‌اند که می‌تواند در محکمه مطرح شده باشد یا حکم محکمه را نگرفته باشد و مثلاً در خصوص سوء‌شهرت، کدام دادگاه است که می‌تواند در این خصوص رأی دهد، وقتی می‌گوییم کسی ملتزم به قانون اساسی و نظام سیاسی نیست، آیا کسی را سراغ دارید که در دادگاه به این علت مجازات شده باشد؟
کدخدایی گفت: مثلاً اگر کسی مرتکب گناه غیبت شود آیا در قانون جرم‌انگاری شده است یا اگر کسی غیبت کرد می‌گوییم مسلمان نیست؟؛ به کسی که برخی احکام اسلام را رعایت نمی‌کند نمی‌گوییم غیرمسلمان است و می‌گوییم برخی احکام را رعایت نکرده است و اگر در علت رد‌صلاحیت؛ عدم التزام به اسلام را ذکر می‌کنیم به این معنا نیست که مسلمان نیست چرا که شاید برخی احکام مانند نماز و روزه را رعایت کند اما مرتکب کلاهبرداری شده باشد.
وی گفت: برخی نمایندگان می‌گویند که اگر مرتکب جرمی شده‌ایم، ما را به قوه‌قضائیه معرفی کنید، در حالی که ما موضوع سوء‌شهرت را به کدام دادگاه می‌توانیم ببریم؟ برخی افراد در محل سکونت خود سوء‌شهرت دارند و قانون به ما اجازه می‌دهد که از طریق تحقیقات محلی هم اقدام کنیم و این تحقیقات به ما کمک زیادی کرده است و از این طریق، تعداد زیادی عدم احراز صلاحیت داشتیم به این ترتیب که یا نامزدان را نمی‌شناختیم یا نشانی که داده بودند غلط بود اما با این حال در این دوره از انتخابات تعداد کسانی که صلاحیت‌شان در تحقیقات محلی تأیید شد بیشتر بوده است.
سخنگوی شورای نگهبان گفت: ما صلاحیت را برای چهار سال آینده یعنی از خرداد 99 به بعد اعلام می‌کنیم و اظهار‌نظر ما از این تاریخ به بعد است و صلاحیت نمایندگان کنونی هم در چهار سال گذشته مطرح شده است.
کدخدایی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چند درصد از نمایندگان فعلی به دلایل مالی یا اخلاقی رد‌صلاحیت شده‌اند؟ گفت: ما چندی پیش اعلام کردیم که بیشتر به دلایل مالی و اقتصادی بوده است ولی از سوی رئیس مجلس و برخی نمایندگان مجلس مورد اعتراض واقع شدیم، افرادی را داشتیم که هفت تا هشت جرم مرتکب شده بودند و ثبت‌نام کردند.
وی گفت: ما آماری در خصوص درصد رد‌صلاحیت شدگان بر مبنای مسائل اقتصادی و اخلاقی و تعرض به حاکمیت نداریم، اما در حوزه تعرض به حاکمیت، تعداد رد‌صلاحیت‌شدگان بسیار اندک بوده است.
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا در هیئت‌های اجرایی رد‌صلاحیت کمتر از شورای نگهبان است؟ گفت: یکی از دلایل؛ وقت کم هیئت‌های اجرایی است و حتی مراجع چهارگانه هم در فرصت قانونی نمی‌‌توانند مطالب را به هیئت اجرایی بدهند و ما پرونده‌هایی داریم که براساس نظر مراجع چهارگانه حکم به رد‌صلاحیت داده‌ایم و آن زمان که صلاحیت این افراد در هیئت‌های اجرایی بررسی می‌شد، مراجع چهارگانه فرصت پیدا نکردند نظر خود را به آن هیئت‌ها بدهند و وقتی زمان بررسی در شورای نگهبان آغاز شد، آنها به ما نظرشان را اعلام کردند.
وی افزود: البته گاهی اوقات در هیئت‌های اجرایی، سوء‌گیری‌های سیاسی نیز دیده می‌شود و ما در یک دوره از انتخابات شاهد عملکرد خوب هیئت‌های اجرایی و در دوره‌ای دیگر شاهد غیر از این بوده‌ایم.
سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چگونه اثبات می‌کنید که شورای نگهبان سوءگیری ندارد؟ گفت: نتیجه کار شورای نگهبان را باید دید و در همین ایام ما از معاون حقوقی ریاست‌جمهوری خواستیم حضور پیدا کنند و پرونده‌ها را بررسی کنند و هر کدام از مقامات بخواهند بیایند پرونده‌ها را بررسی کنند، آمادگی داریم.
کدخدایی افزود: ما نسبت به سهمیه جناح‌های سیاسی مسئولیتی نداریم و سهم‌بندی به نوعی توهین به افراد مستقلی است که نمیخواهند در هیچ جناح سیاسی مطرح باشند.
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه با چه انگیزه‌ای در فضای مجازی ورود و اطلاع‌رسانی می‌کنید؟ گفت: ما در طول چند سال گذشته همیشه متهم می‌شدیم که چرا شورای نگهبان از خودش دفاع نمی‌کند و آن زمان فضای مجازی نداشتیم و از طریق فضای رسانه‌ای سنتی اعلام نظر می‌کردیم.
سخنگوی شورای نگهبان افزود: شورای نگهبان مانند دولت و برخی نهادهای دیگر روزنامه و سایت ندارد و البته نباید هم داشته باشد، اما ما وظیفه روشنگری داریم و حالا که روشنگری می‌کنیم نباید برخی‌ها ناراحت شوند و وقتی ما را به سیاسی‌نگری متهم می‌کنند و به ما افترا می‌زنند، باید توضیح بدهیم.
کدخدایی گفت: در یکی دو هفته گذشته یک سری مقامات دولتی اتهاماتی زدند و گفتند که مثلاً ما فلان فرد را به دلیل حمایت از دولت رد کرده‌ایم، یا گفتند که کسانی که از برجام حمایت کرده‌اند در شورای نگهبان رد شده‌اند، در حالی که هر کسی از نمایندگان مجلس در مورد مصوبات می‌تواند نظر داشته باشد.
وی افزود: ما از آن مقام دولتی متعجبیم که وقتی آن اتهام را به ما زد، رسانه دولتی آن را با تیتر بزرگ منتشر کرد اما پاسخ ما را در یک ستون کوچک درج کردند، فکر می‌کنم هیچ اراده‌ای از سوی نهادهای متولی برای اصلاح قانون انتخابات وجود ندارد و سعی می‌کنند فقط وضع موجود را داشته باشند.
سخنگوی شورای نگهبان در ادامه سخنانش در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه پرونده‌های اقتصادی رد‌صلاحیت‌شدگان چه جزئیاتی دارد؟ افزود: مثلاً فردی از طریق تأسیس مؤسسه اقدام به کلاهبرداری کرده است یا اینکه فرد دیگر از اعتبار خود سوء‌استفاده و از شرکتی حمایت کرده که مثلاً وامی در اختیار شرکت قرار گیرد و از طریق این شرکت در تبلیغات انتخابات هزینه کند.
کدخدایی گفت: یا در موارد دیگر ما شاهدیم که برخی مسئولان مؤسسات پولی و بانکی از این افراد گلایه می‌کنند که ما را تحت فشار قرار می‌دهند که به فلان شخص وامی بدهیم یا در بازپرداخت بدهی‌ها تعویق ایجاد کنیم.
وی افزود: شاید ما نتوانیم در چارچوب قضایی رأی درباره این افراد بگیریم اما آیا این تخلفات به مثابه سوء‌استفاده از جایگاه هست یا نیست؟
سخنگوی شورای نگهبان گفت: ما نمی‌توانیم این‌گونه افراد را تأیید صلاحیت کنیم و مسئول هستیم اما اگر عده‌ای مستندات خود را بیاورند و ما را قانع کنند شاید نظرمان برگردد.
کدخدایی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا قانون انتخابات اصلاح نمی‌شود؟ افزود: سؤال را از کسانی بپرسید که مسئولیت اصلاح را دارند و ما هر موضوعی در این خصوص به ما ارجاع شود پاسخ می‌دهیم اما فکر نمی‌کنم اراده‌ای از سوی نهادهای متولی برای اصلاح وجود داشته باشد و ما باید قبول کنیم که 41 سال از انقلاب گذشته است و نگاه ما به فضای سیاسی و کنش‌های اجتماعی و سیاسی باید تغییر کند و نباید در گذشته سیر کنیم و اکنون جوانان زیادی داریم که در فضای سیاسی و اجتماعی اثرگذار هستند و مطالبه جوانان ما مطالبه دهه 60 نیست.
وی گفت: در این خصوص مقاومتی صورت می‌گیرد و نهادهای مسئول حاضر نیستند تحولات سیاسی و اجتماعی را بپذیرند و شاید حس می‌کنند که اگر جوانان بیایند جای آنها را خواهند گرفت.
سخنگوی شورای نگهبان افزود: اصولاً فرهنگی شکل نگرفته است که ما نگاه‌مان به آینده باشد و همه باید یک روز که می‌آییم یک روز هم برویم و اگر آمدن ما واجب و تکلیف باشد در یک مقطعی رفتن‌مان هم واجب است.
کدخدایی گفت: مثلاً دوستان ما در خصوص مناطق آزاد هفت تا هشت بار ایراد گرفتند و مجلس مجدد اصرار داشت و مواردی بین مجلس و شورای نگهبان رد و بدل شد اما در خصوص قانون انتخابات ما یک بار ایراد گرفتیم اما در مجلس از دستور خارج شد و این برای ما محل سؤال است.
سخنگوی شورای نگهبان افزود: اگر انتخابات اصلاح شود جوانان ما حضور مؤثرتری خواهند داشت و خیلی از ماها باید بازنشسته شویم، البته قصد جسارت به اهل تجربه را ندارم و معتقدم باید از هر کسی در جای خودش استفاده شود.
کدخدایی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه شورای نگهبان چگونه بر تبلیغات نامزدان نظارت می‌کند؟ گفت: ما هیچ ابزاری در این خصوص نداریم و تبلیغات در گذشته منحصر به عکس و پوستر و توزیع فیزیکی بود، اما اکنون فضای مجازی مطرح است و ما در مورد برخی نامزدان از همان روز ثبت‌نام دیدیم که عکسی در زمان ثبت‌نام گرفتند و آن را توئیت کردند و بعد از آن هم برنامه‌های خود را در فضای مجازی ارائه کردند.
وی افزود: چه باید کرد؟ آیا این کارها تبلیغات هست یا نیست؟ خوشبختانه مجلس بحث شفافیت مالی تبلیغات را مصوب کرد و این منصفانه است که برای هزینههای تبلیغاتی هم سقفی در نظر گرفته شود و اصولاً اگر فردی ثروتمند است آیا اجازه دارد هر قدر خواست تبلیغ کند؟، در همه کشورها سقفی برای هزینههای انتخابات وجود دارد و ما امیدواریم مصوبه مجلس در این انتخابات اجرایی شود.
سخنگوی شورای نگهبان افزود: نظارت ما در بحث تبلیغات حداقلی است، اما اگر سوء‌استفاده‌ها روشن شود و مثلاً شاهد تبلیغات زودهنگام باشیم، می‌توانیم ورود کنیم ولی نظارت ما بسیار حداقلی و ناکارآمد است.
کدخدایی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا شورای نگهبان با الکترونیکی شدن کامل انتخابات مخالفت می‌کند؟ گفت: لازم است رفع اتهام کنم در صورتی که ما مخالف الکترونیکی شدن نیستیم و اتفاقاً خودمان مطالبه می‌کنیم و به وزارت کشور هم بارها اعلام کردیم، اما باید شما به ما به عنوان مرجع صیانت‌کننده رأی مردم حق دهید که آراء مردم دستخوش ترفند‌های الکترونیکی نشود و باید به مردم اطمینان دهیم که آیا همان رأیی که در صندوق الکترونیکی می‌دهند، همان خوانده می‌شود.
وی افزود: اکنون در حوزه الکترونیکی مسائلی مطرح می‌شود و در انتخابات آمریکا یکی از دلایل استیضاح ترامپ همین موضوع است و شاهد تقلب‌های گسترده در الکترونیکی شدن انتخابات در کشورهای پیشرفته هستیم که آنها رویه اصلاحی داشتند.
سخنگوی شورای نگهبان گفت: ما باید رو به جلو باشیم، اما روش‌ها و دستگاه‌هایی که برای انتخابات الکترونیک استفاده می‌شود، اطمینان‌بخش باشد و اگر شروط مورد نظر ما محقق شود بدون تردید از انتخابات الکترونیکی حمایت می‌کنیم.
کدخدایی افزود: در این بخش ما گلایه داریم که چرا از جوانان استفاده نمی‌شود و ما همیشه یک سال مانده به انتخابات به فکر الکترونیکی کردن می‌افتیم و به جای اینکه از دانش بومی و توانمندی جوانان استفاده کنیم نگاه‌مان به خارج است و وقتی از خارج کشور هم می‌آید، اطمینانی نداریم.