فصل6: هدی نتاج: میانکاله شامل پناهگاه حیات وحش و تالاب آن یکی از مهمترین مناطق حفاظت شده شمال ایران به شمار می رود، تالاب آن متشکل از سه تیپ زیستگاهی آبی  بوده و هر ساله در اوایل پاییز تا اواخر زمستان میزبان صدها هزار پرنده از عرضهای  جغرافیای شمالی دریای خزر است.

همچنین این منطقه در جایگاه بین المللی، در کنوانسیون رامسر، به عنوان یکی از تالاب های بین المللی ایران ثبت و نیز عنوان ذخیره گاه زیست کره زمین را در یونسکو و کمیته ی ملی انسان و کره مسکون به خود اختصاص داده است.

اما با وجود ظرفیت  های بی نظیر"میانکاله"  به دلیل سوءمدیریت ها این منطقه با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کند. تا جای که در حال حاضر صدای اعتراض فعالان این حوزه ،گلایه آمیز و گاهی حتی خشمگینانه در فضای مجازی و حقیقی به گوش می رسد.

برای شفافیت موضوع و دلایل عدم رسیدگی به مشکلات محرز منطقه ی میانکاله با حر منصوری فعال محیط زیست و دیدبان طبیعت میانکاله به گفتگوی اختصاصی پرداخته ایم که  در ادامه می خوانید.

حر منصوری با اشاره به این موضوع که میراث فرهنگی متولی و ناظر بخش گردشگری است نه سازمان حفاظت از محیط زیست، تصریح کرد: اینکه بگویم منطقه ی میانکاله گردشگر ندارد، اشتباه است، در واقع باید گفت گردشگری بدون مدیریت در این منطقه وجود دارد.

منصوری ادامه داد: به طور مثال در یک مقطع زمانی شاهد ورود یکباره ی چند هزار خودرو در میانکاله هستیم که خارج از ظرفیت اکولوژیک منطقه بوده و اثرات سوء بر جای می گذارد. ضمن اینکه هیچ نوع بازخورد اقتصادی به همراه ندارد. گردشگری، بدون بازخورد اقتصادی، در سراسر دنیا تروریسم معرفی می شود .

این فعال محیط زیست افزود: از سوی دیگر در مقطعی از زمان به ویژه آخر هفته های  پاییز و زمستان برنامه های طبیعت گردی و پرنده نگری برای بازدیدکنندگان تدارک دیده می شود که همین موضوع باعث شده تا در برخی از روزها خارج از ظرفیت منطقه گردشگر به آن هجوم آورده و در باقی روزها بازدیدکننده ای وجود نداشته باشد.

وی خاطر نشان کرد: در واقع برای مدیریت گردشگری میانکاله میراث یا کمیته ملی طبیعت گردی باید به کمک سرمایه اجتماعی یا نیروهای محلی برنامه ای را آماده کند تا از اینگونه سوء مدیریت های آسیب زا جلوگیری شود. اینکه در مقطعی از زمان درها به طور کامل به روی گردشگران باز و در بعضی روزها هیچ بازدید کننده ای وجود نداشته باشد، مشکلات دیگری را به دنبال دارد.

منصوری تاکید کرد: خالی ماندن منطقه به این دلیل آسیب زا است که نمی توانیم یک سیستم سرویس دهنده دائمی را در این مناطق مستقر کنیم. چرا که از تعداد بازدیدکنندگان بی خبر هستیم . بنابراین در روزهایی که منطقه خالی از گردشگر است سرویس دهنده گان به طور حتم دچار ضرر اقتصادی خواهند شد.

سایت نوبت دهی به گردشگران میانکاله راه اندازی شود

مجری تورهای پرنده نگری در میانکاله افزود: اگر سیستمی وجود داشته باشد تا وضعیت گردشگران، تعدادشان و زمان بندی آنها را مشخص کند به طور حتم کنترل شرایط  مطلوب تر و برنامه ریزی برای ایجاد سیستم پایدار همچون استقرار راهنمای گردشگری و خودروهای سرویس دهنده امکان پذیر خواهد شد.

وی تصریح کرد: از چندین دهه گذشته به منظور کاهش آسیب ها و مشکلات موجود در حوزه ی مناطق طبیعی، بحث اکوتروریسم یا در واقع طبیعت گردی با شکل اجرای خاص و متفاوت از گردشگری انبوه، مطرح شد. در واقع این پدیده بعنوان یک راهکار برای ارتباط جامعه محلی و سازمان حفاظت، گسترش یافته. اما در اجرای آن باید بسیار محتاطانه عمل کرد چرا که تیغ دولبه است و می تواند در صورت اشتباه در روند اجرا، مشکلات بخش گردشگری را چندین برابر کند.

علت واقعی سوءمدیریت های میانکاله چیست؟

مجری تورهای پرنده نگری در میانکاله گفت: عمده ترین مشکل توسعه گردشگری میانکاله، دولتی ها هستند که در بسیاری از مواقع سنگ اندازی می کنند.

وی در پاسخ به این سوال که دلیل ممانعت دولتی ها چیست؟ افزود: مناطق حفاظت شده بر اساس قوانین بین المللی نمی توانند قطب گردشگری باشد و ما نیز بر همین اساس و جهت احترام به قوانین و عدم آسیب به طبیعت، هیچ گاه تورهای بیش از 25 نفر در روز را نمی پذیریم، اگردرخواست بازدید وجود داشته و تعداد، از حد تعیین شده بیشتر باشند به طور حتم تورها را به دو گروه تقسیم می کنیم. چرا که مطابق معیار جهانی است. بابت این موضوع هزینه نیز داده ایم،  بارها در انعقاد قرارداد با آژانس های بین المللی بر سر تعداد نفرات به مشکل  برخورده و در نهایت برنامه کنسل شده است. چرا که خود را ملزم به رعایت قانون می دانستیم.

منصوری ادامه داد: اما در این میان گویا محیط زیست ملزم به رعایت قانون نیست .چرا که برای تورهای گردشگری، تعداد تعیین نکرده است در حالی که اگر بخواهیم با روند سازمان حفاظت پیش رفته و تورها را رها کنیم احتمال وقوع موارد ی همچون آتش سوزی، زباله ریزی... بیشتر می شود. کما اینکه در تورهای نوروزی شاهد افزایش  این مشکلات هستیم.

همیشه گردشگری خوب نیست

 این فعال محیط زیست عنوان کرد: شاید شما بپرسید چرا میانکاله قطب گردشگری نمی شود؟ باید گفت اولا  به دلیل امنیتی بودن منطقه این امکان وجود ندارد و نکته ی دیگر اینکه فواید آنچنانی برای میانکاله ایجاد نمی کند، همیشه گردشگری خوب نیست به طور مثال می گویم، زیرساخت های شهری یک منطقه بر اساس 150 هزار جمعیت ساخته شده اما 250 هزار گردشگر وارد منطقه می شوند آن هم گردشگران ایرانی که تمامی اقلام مصرفی خود را از خانه و یا در نهایت شهرشان تهیه و با خود به همراه دارند، نتیجه ی حاصل حجم انبوه زباله ی بر جای مانده، اذیت و آزار ساکنان محلی و آسیب به طبیعت است.

منصوری ادامه داد: در صورتی این تعداد مناسب است که مدیریت منطقه، بر اساس برنامه ریزی های مدون, عملیاتی به همراه ناظران اجرایی وجود داشته باشد. به طور مثال تعداد افراد در مناطق پخش، گروه های هدف شناسایی و حتی تعطیلات اداری نیز نوبت بندی شوند پس از آن، افراد در مقاصد گردشگری به واسطه سایت های راه اندازی شده ثبت نام کنند، در واقع این نوع سرویس دهی می تواند مفید باشد.

مجری تورهای پرنده نگری در میانکاله گفت: در دنیا حداقل در بخش طبیعت گردی به کمیت توجه نمی شود  ودر واقع هدف افزایش تعداد بازدید کنندگان نیست. بلکه  افق پیشبرد یک برنامه مستمر با تعداد کم اما مداوم به منظور خاطره سازی و گرفتن بازخورد مناسب ازموضوع اصلی است.

ضرورت تنظیم سند بالادستی با مشارکت افراد محلی

وی خاطرنشان کرد: به اعتقاد بنده کمیته ملی طبیعت گردی می تواند سندهای بالا دستی را با مشارکت نیروهای محلی متولی این امر و تطبیق با الگوهای جهانی تهیه و تنظیم کند و سازمان حفاظت ازمحیط زیست نیز ناظر بر اجرا باشد.

وی ادامه داد: در جلسات متعددی که با مسئولان ذیربط داشته ایم تمامی موضوعات مذکور بارها عنوان شد، متاسفانه همه چیز در همان جلسات متوقف شد،  پس از آن نه تنها شاهد هیچ اقدام مثبت و تاثیرگذاری نبوده ایم بلکه موانع اجرای اکوتروریسم پایدار بیشتر شد ه است.

منصوری همچنین مطرح کرد: متاسفانه مدیران اعتقادی به مشاوره با گروه های فعال در میانکاله  ندارند، همین مسئله سبب شد راهکارهای پیشنهادی که ما حصل  تحقیقات گسترده و چندین ساله بود به بار ننشیند،  متاسفانه  هنوزهیات امنا و افراد ذی نفع سعی در آزمون و خطا دارند  و این در حالی است که تجربیات جهانی در این زمینه وجود دارد که می توان به آن رجوع کرد.

احداث پالایشگاه با کمپین ملی دوستداران میانکاله متوقف شد

این فعال محیط زیست همچنین بیان کرد: متاسفانه در سال های اخیر پالایشگاهی درست در 3 کیلومتری جنوب غربی میانکاله در حال احداث بود که توانستیم با مشارکت فعالان حوزه ی محیط زیست و افرادی که به واسطه بنده با منطقه آشنا شده بودند، کمپین ملی توقف آن را راه اندازی کنیم که اکنون با وجود پیشرفت 10 درصد از کار، ساخت آن متوقف گردیده اما هنوز از زمین های آن رفع تصرف نشده است.