فصل6: در این حال مرکز پژوهش های مجلس، به آمار و ارقامی که درباره میزان یارانه های پنهان ارائه می شود و دولت هم اینک به فکر اصلاح و حذف تدریجی آن افتاده است، تشکیک کرد و ابهامات قابل توجهی را برشمرد. همچنین طبق محاسبات این مرکز، رقم این یارانه ها نه ارقام اعلام شده فعلی یعنی بیش از 1000 میلیارد بلکه در حدود نصف این ارقام یعنی 566 هزار میلیارد تومان است.
 دولت در بخشنامه بودجه بر اصلاح (و حذف تدریجی) یارانه های پنهان در اقتصاد و همچنین صرف آن در بخش های مختلف از جمله حمایت از خانوارهای نیازمند تاکید کرده است. موضوعی که به رغم ظاهر خوب، می تواند تبعات سنگین و گسترده ای داشته باشد و بنابراین تدبیر چند وجهی دولت و مجلس در این زمینه را می‌طلبد. در این باره مجلس دیروز راهکارهای حذف یارانه‌های پنهان و تعیین تکلیف یارانه حامل‌های انرژی را در نشستی غیر علنی بررسی کرد.  علی لاریجانی رئیس مجلس در حاشیه این نشست با اشاره به بررسی های  انجام شده درباره میزان یارانه ها گفت: اکنون بنابر این نیست که مجلس تصمیمی فوری بگیرد. با این حال وقتی قرار باشد تصمیمی گرفته شود باید مراقبت کرد تا هم به خانوارها صدمه‌ای وارد نشود بلکه به ‌آن ها کمک شود و هم به تولید کشور لطمه نخورد. مهم این است که همه بدانند اراده مجلس بر این است که به هیچ وجه نباید فشاری به مردم بیاید. لاریجانی در ادامه تصریح کرد: اکنون طبقات بالاتر در ابعاد مختلف یارانه بیشتری استفاده می‌کنند و طبقات پایین‌تر کمتر استفاده می‌کنند. وی در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی بر این که درخصوص سهمیه بندی سوخت نیز مباحثی مطرح شده است یا خیر، پاسخ منفی داد و افزود: هنوز تصمیمی گرفته نشده است. در عین حال یکی از راه‌ها این است که سهمیه‌هایی که به مردم برای سوخت داده می‌شود به اندازه‌ای باشد که اکنون هست یعنی نرخ آن همین حدود باشد.
 

لاریجانی غیبت وزیران در این جلسه را بی ادبی خواند
گویا در جلسه دیروز، به رغم اهمیت فوق العاده بحث یارانه های ضمنی و پنهان، و این که قرار بود با حضور پنج وزیر اقتصادی برگزار شود، هیچ یک از وزیران در جلسه شرکت نکرده و به فرستادن معاونان خود به بهارستان اکتفا کرده بودند. در این زمینه علیرضا بیگی، یکی از نمایندگان، به نقل از رئیس مجلس گفت: رئیس مجلس با انتقاد از نبودن وزیران در جلسه غیرعلنی این اقدام آن ها را بی ادبی ذکر کرده است. وی همچنین یادآورشد به گفته عبدالرضا مصری (که از سوی هیئت رئیسه  موظف شده بود گزارشی درباره یارانه های پنهان و پیدا در اقتصاد کشور را ارائه دهد)، هم اینک ۱۳۹۰ میلیارد تومان یارانه پنهان و آشکار در اقتصاد کشور وجود دارد که با روند تدریجی باید حذف شود.
 

تشکیک مرکز پژوهش های مجلس در ارقام اعلام شده برای یارانه های پنهان
به گزارش خبرگزاری فارس، همان طور که گفته شد، در نشست غیر علنی دیروز، مرکز پژوهش‌های مجلس به ارائه گزارشی درباره وضعیت یارانه پنهان پرداخت. یارانه هایی که سازمان برنامه و بودجه آن را در سال گذشته حدود 900 هزار میلیارد تومان و هم اینک عضو هیئت رئیسه مجلس آن را 1390 هزار میلیارد تومان در سال اعلام کرده است. مرکز پژوهش های مجلس در ابتدا به نکات ابهامی در خصوص محاسبه این ارقام برای محاسبه یارانه پنهان اشاره کرده  و یادآور شده است: در روش مرسوم محاسبه یارانه پنهان، فرض شده است کل انرژی مصرف شده در داخل کشور می‌تواند در خارج از کشور به فروش برسد، همچنین، درباره حامل‌هایی مانند بنزین که قیمت‌های جهانی دارند، می‌توان قیمت فوب خلیج فارس را به‌عنوان قیمت مرجع در نظر گرفت، اما درباره حامل‌هایی مانند گاز طبیعی و برق که قیمت منطقه‌ای دارند، تعیین نرخ مرجع دشوار می‌شود. همچنین نرخ ارز مبنای تبدیل قیمت فروش انرژی موضوعی به‌شدت اختلاف‌برانگیز است و بخش زیادی از یارانه پنهان که به این روش محاسبه می‌شود چیزی جز تأثیرات افزایش نرخ ارز نیست، بدون آن که در مصرف واقعی مردم تغییر محسوسی صورت گرفته باشد.
 

لزوم توجه به اثرات اصلاح یارانه های پنهان در بخش تولید
بر اساس مطالعات مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با توجه به سهم خانوار از مجموع یارانه هیدروکربوری در سال‌های 1384 تا 1395، بیش از سه‌چهارم یارانه ضمنی هیدروکربوری به غیر خانوار اختصاص داشته و در واقع انرژی ارزان مهم‌ترین روش حمایت دولت از بخش تولید در ایران است. بنابراین هرگونه سیاست گذاری درباره تغییر این روش منوط به توجه به تبعات و آثار افزایش قیمت انرژی بر بخش تولید است.
 

نیروگاه ها با 33 درصد، بیشترین سهم  از مصرف یارانه پنهان انرژی  را دارند
این گزارش می افزاید: بخش کشاورزی در سال‌های 1384 تا 1395 کمترین سهم و نیروگاه‌ها بیشترین سهم را از یارانه هیدروکربوری داشته‌اند. از مجموع یارانه هیدروکربورهای مصرف شده در کشور در سال 1395، نیروگاه‌ها با 33 درصد، بخش خانگی با 24 درصد، بخش صنعت با 21 درصد و بخش حمل‌ونقل با 15 درصد به ترتیب بیشترین سهم‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. در نتیجه، اولویت سیاست گذاری درباره یارانه انرژی ‌باید اول نیروگاه‌های کشور و سپس بخش خانگی باشد.
 

اولویت گازوئیل در اصلاح یارانه های پنهان
در گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی همچنین تصریح شده است: سهم بنزین از مجموع یارانه فراورده‌های نفتی، هشت درصد و سهم نفت‌گاز حدود 68 درصد است. بنابراین سیاست گذاری درباره بنزین با هدف اصلاح و کاهش یارانه انرژی در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد و به‌رغم آن که سهم دهک اول از یارانه انرژی 5.06 درصد بوده و از دیگر دهک‌ها کمتر است، نسبت یارانه انرژی به هزینه کل خانوار در این دهک، با 15 درصد بیشترین مقدار را به خود اختصاص می‌دهد، به آن معنی که معیشت دهک اول به نسبت دیگر دهک‌ها به مراتب به یارانه انرژی وابستگی بیشتری دارد.
 

تنها 60 درصد مصرف بنزین مربوط به خودروهای سواری است
بر اساس این گزارش از مجموع 87.6 میلیون لیتر بنزین مصرفی در روز در سال 1396، سهم خودروهای شخصی و وانت‌ها به‌ترتیب 53.4 و 18.4 میلیون لیتر در روز است. ضمن این که سهم موتورسیکلت‌ها نیز پنج میلیون لیتر در روز است. در واقع،‌ خودروهای سواری (شامل خودروهای شخصی، دولتی و تاکسی‌های اینترنتی) فقط 60 درصد مصرف بنزین را به خود اختصاص داده‌اند و سیاست گذاری صحیح درباره بنزین مستلزم توجه به این موضوع است.گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی همچنین می افزاید: در سال 97، یارانه گاز، گازوئیل، برق، بنزین و آب به ترتیب برابر با 19.4، 12.8، 13.6، 10.5 و 0.6 است که با کسر مبلغ 7.66 میلیارد دلار یارانه گاز طبیعی سوخت نیروگاهی با هدف اجتناب از احتساب مضاعف، در مجموع حدود 49.24 میلیارد دلار (با احتساب دلار 11 هزار و 500 تومان معادل 566 هزار میلیارد تومان) قابل برآورد است.