فصل6: فائزه هاشمی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی ایران و مدیر مسئول روزنامه توقیف شده زن در مصاحبه با یورونیوز می گوید که جمهوری اسلامی با سیاسی کردن مسائل مربوط به زنان و گره زدن آن با مسائل دینی، مانع از رفع تبعیض علیه زنان می شود.
خانم هاشمی می گوید که حکومت جمهوری اسلامی در مسائل مربوط به زنان، تنه به داعش می زند اما جامعه ایران و فضای بین المللی «اجازه نمی دهند علنا مثل داعش رفتار کند.»
هشتم مارس روز جهانی زن است و در کشورهای مختلف مراسم های مختلفی برای بزرگداشت این روز برگزار می شود در تقویم رسمی ایران اما روز زن و روز مادر، همزمان با سالروز تولد فاطمه زهرا، دختر پیامبر اسلام است.
فائزه هاشمی معتقد است که در خصوص حضور عمومی زنان در عرصه های مختلف جامعه، جمهوری اسلامی موفق عمل کرده اما پسرفت های بسیاری در خصوص حقوق زنان، نسبت به حکومت سابق ایران بوده؛ پسرفت هایی که منجر به حذف زنان از مدیریت کلان کشور و مراکز تصمیم گیری شده است.
حضور عمومی زنان در جامعه
فائزه هاشمی، نماینده پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی است که بالاترین رای را در تهران در انتخابات این مجلس از آن خود کرد هرچند که نام علی اکبر ناطق نوری که بعدها رئیس این مجلس شد به عنوان نفر اول این انتخابات اعلام شد و نام فائزه هاشمی به عنوان نفر دوم. او دختر علی اکبر هاشمی رفسنجانی از پایه گذاران حکومت جمهوری اسلامی است و مدیر مسول روزنامه زن، اولین روزنامه مربوط به زنان در جمهوری اسلامی که به دلیل انتشار کاریکاتوری درباره عدم مساوات دیه زنان و مردان و همچنین انتشار پیامی از فرح پهلوی، ملکه سابق ایران، توقیف شد.
خانم هاشمی می گوید: «فضای قبل از انقلاب، فضایی نبود که خانواده ها اعتماد کنند و زن ها بتوانند در سطح گسترده، فراگیر و عمومی در امورات اجتماعی و مسائل سیاسی، علمی و آموزشی و فرهنگی مشارکت داشته باشند. آن زمان البته حکومت نمی گفت که با دین مشکل داریم ولی روندش بخصوص در موضوعات زنان تقویت بی دینی بود. همین سبب شده بود که زنان ما مشارکت عمومی و گسترده در مسائل اجتماعی نداشتند. خیلی از خانواده ها دختران شان را به دبیرستان نمی فرستادند، ورزش نمی گذاشتند و اجازه نمی دادند که جایی مشغول به کار شوند و خیلی چیزهای دیگر. ولی بعد از انقلاب این قضیه برعکس شد. حکومت که شد جمهوری اسلامی و حاکمان دینی و روحانیان حاکم شدند اعتماد عمومی ایجاد شد و حضور زنان در جامعه به یک حضور فراگیر و عمومی در همه عرصه ها تبدیل شد. من معتقد هستم که این حضور عمومی قبل از انقلاب نبود و بعد از انقلاب اتفاق افتاد که نکته مثبتی است.»
او درعین حال به گزارشی که همزمان با چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی درایران درباره شاخص های مربوط به زنان منتشر شده بود اشاره کرده و می گوید: «یک گزارشی خواندم از خانم ابتکار که ۴۰ شاخص را از پیشرفت زنان بعد از انقلاب بیان کرده بود مثلا در آموزش و بهداشت. معتقد نیستم که اگر حکومت پهلوی بود این اتفاق ها نمی افتاد و مطمئنا اگر حکومت پهلوی هم بود این پیشرفت ها اتفاق می افتاد و نمی توان به عنوان یک شاخص موفقیت در جمهوری اسلامی در نظر گرفت.»
معصومه ابتکار در حال حاضر معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور ایران است. او مشارکت سیاسی زنان را بزرگترین دستاورد انقلاب ۵۷ و جمهوری اسلامی می داند و در مصاحبه ای اعلام کرده که ۱۶ درصد مدیران کشور از زنان هستند.
«نسبت به حکومت شاه، پسرفت کرده‌ایم»
فائزه هاشمی اما می گوید: «زمان شاه در عرصه سیاسی ما وزیر زن داشتیم، سناتور زن و نمایندگان مجلس زن داشتیم که تعدادشان از الان بیشتر بود. البته الان سنا نداریم اما در شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام و مجلس خبرگان رهبری هیچ زنی حضور ندارد. هرچند که اینها با سنا قابل مقایسه نیستند اما به هرحال یک نوعی مجلس هستند. در جمهوری اسلامی فقط یک وزیر زن در دوره محمود احمدی نژاد داشتیم و دیگر نداریم. یعنی از حضور زنان در مراکز تصمیم گیری، تصمیم سازی و مدیریت های کلان و حتی مدیریت میانی جلوگیری شده. در مدیریت های میانی البته یک مقدار در دولت روحانی تغییر ایجاد شده آن هم با تلاش خود زنان بوده که منجر به بخشنامه ای از سوی آقای روحانی شد اما من فکر می‌کنم اگر زمان شاه ادامه پیدا می‌کرد تعداد زنان در مراکز تصمیم گیری بیشتر و قوی تر هم می شد. تعداد وزرای زن هم بیشتر می‌شد.»
حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در سال ۲۰۱۷ در بخشنامه ای خواستار «بهره‌گیری از ظرفیت زنان و جوانان توانمند کشور برای تصدی پست‌های مدیریتی» شد. او به دلیل عدم معرفی وزیر زن در دو دولت خود با انتقادهای زیادی از سوی زنان روبرو شده است.
قاضی زن در زمان شاه داشتیم و مطمئنا اگر ادامه پیدا می‌کرد بیشتر هم می شد اما بعد از انقلاب، قاضی زن نداریم. بنابراین نه تنها پیشرفتی حاصل نشده که اوضاع خیلی خراب تر شده است.
فائزه هاشمی از اعضای بنیانگذار حزب کارگزاران سازندگی است و در دانشگاه تدریس می کند. او می گوید: «شما نگاه کنید در سطح روسای دانشگاه‌ها و همچنین هیات مدیره‌های سازمان ها ما هیچ زنی نداریم. اخیرا سه زن به عنوان سفیر انتخاب شده‌اند اما زنان در خیلی عرصه ها حذف شده اند و پسرفت شدید داشته ایم، یا قاضی زن که در زمان شاه داشتیم و مطمئنا اگر ادامه پیدا می‌کرد بیشتر هم می شد اما بعد از انقلاب، قاضی زن نداریم. بنابراین نه تنها پیشرفتی حاصل نشده که اوضاع خیلی خراب تر شده. چیزی هم اگر تغییر می کند خیلی سخت و سالهای سال طول می کشد مثل بحث دیه. یکی از دلایلی که روزنامه زن را بستند انتشار کاریکاتور درباره نابرابری دیه بود حالا بعد از این همه سال، بیمه، دیه تصادفات را برابر پرداخت می کند.»
قوانین تبعیض آمیز، تنه به داعش
قوانین تبعیض آمیز از معضلات مهم زنان ایران به گفته فائزه هاشمی است. او توضیح می دهد: «زمان شاه، قانون حمایت از خانواده به وجود آمد که برابری ایجاد شد. اما یکی دیگر از معضلات مهم ما زنان -بعد از انقلاب- قوانین تبعیض آمیز است و عرف ها و رویه های ضد زن که با عنوان دین و مسائل فرهنگی و اجتماعی ایجاد کرده اند مثل مساله ممنوعیت ورود دختران به ورزشگاه که نه قانونی مبنی بر این ممنوعیت وجود دارد، نه خلاف عرف است، نه خلاف شرع است اما ممنوع است.»
او در پاسخ به این سوال که چرا موقعیت و جایگاه زنان در جمهوری اسلامی تا این سطح پسرفت کرده است و علیرغم تلاش فعالان زن، تغییرات به کندی حاصل می شود؟ می گوید: «متاسفانه مسائل زنان، پایگاه فقهی و سیاسی پیدا کرده؛ نگاه حاکمیتی که بر دین ما و بر مسائل زنان ما حاکم شده اسلام خیلی افراطی و تند را نمایندگی می کند. ما داریم علمایی مثل آیت الله صانعی، آیت الله بیات زنجانی، آیت الله شبیری زنجانی و آقای محقق داماد و خیلی های دیگر که نگاه روشنی به مسائل زنان دارند و فتواهای شان با فتواهای حکومتی متفاوت است. اما حکومت مسائل زنان را به شدت سیاسی می کند و این خیلی آسیب می زند. اینکه می گویند مرغ یک پا دارد و حاضر نیستند هیچ چیزی را تغییر بدهند و علیرغم همه تلاش ها و هزینه های زنان، تغییر به کندی صورت می گیرد به دلیل سیاسی دیدن مسائل زنان و گره زدن آن به دین آن هم از نوع رادیکال و تند است. یک جور به نظر من به داعش تنه می زند و تفکرات داعشی است. کمی ملایم تر از داعش که اگر رویشان می شد مثل داعش عمل می کردند اما جامعه ایران و نگاه‌های بین المللی چنین اجازه ای نمی دهند.»
خانم هاشمی می گوید: «از سوی دیگر ما یک جامعه سنتی و مذهبی داریم. هرچند جامعه خیلی تغییر کرده اما نگاه سنتی وجود دارد و حکومت مدام افکار عمومی را تحریک می کند. البته افکار عمومی هم به اینها جواب نمی دهند ولی به هرحال اینها را مدام مطرح می کنند. الان اما احساس می کنم با وجود فضای مجازی، مطالبات زنان خوب منعکس می شود. قبلا رسانه ها به این دلیل که مردانه بودند عمدتا مسائل زنان را منعکس نمی کردند. من روزنامه زن را برای همین راه اندازی کردم چون مسائل زنان و مشکلات آنها و موفقیت های شان در رسانه های عمومی اطلاع رسانی نمی شد و ما نیاز داشتیم به یک رسانه روزانه که مرتب مسائل زنان را مطرح کند. حرکت های امروز اما به خاطر فضای مجازی بیشتر امکان انعکاس و موفقیت پیدا کرده. مثلا ورزش زنان در دوره هایی خیلی رشد کرد که راحت هم نبود اما فضای مجازی نبود و چنان انعکاس پیدا نمی کرد.»
فائزه هاشمی، رئیس فدراسیون اسلامی ورزش زنان بود که در سال ۱۳۹۰ و پس از حمله گروهه‌ای تندرو به ساختمان این فدراسیون تعطیل شد. علت تعطیلی این فدراسیون، عدم تعریف بودجه از سوی سازمان تربیت بدنی اعلام شد.