بیابان مفاهیم وسیعی را شامل می شود که در اغلب زبان های اروپایی واژه Desert برای بیابان بکار می رود.
از نظر پیکر شناسی زمین، به دلیل ضعف پوشش گیاهی، خاک های فقیر کم عمق این نواحی در معرض عوامل تخریب قرار می گیرند و از بین می روند و این در حالی است که بیابان به سرزمینی گفته می شود که در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب واقع شده و فاقد پوشش گیاهی پایا بوده است.
واژه ای که در سال های اخیر به ویژه پس از شدت گرفتن تغییر اقلیم شنیده می شود، بیابانزایی است که به تخریب سرزمینی در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب که در اثر عوامل مختلف از جمله تغییرات آب و هوایی و فعالیت های انسانی حادث می شود، گفته می شود.
بیابان ها درسراسر ایران پراکنده شده اند بطوریکه حدود 3/2 وسعت ایران را بیابان ها تشکیل می دهند.
این مناطق به علت دارا بودن شرایط ویژه ژئومورفولوژیکی آب و هوای خاص و مناظر طبیعی و کم نظیر که گویای عناصر و اجزای کویرو جزو مناطق اکوتوریسمی مهم کشور است.
شناخت نواحی با ارزش زیست محیطی و مناظر جذاب طبیعی دراین مناطق به لحاظ نقش و کاربردی که این مناطق برای انسان ها دارند از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند که از جمله این جاذبه های طبیعی را می توان در بیابان های اشتهارد دید.
تپه های رنگین کمان اشتهارد جلوه ای زیبا را خلق کرده که ظرفیتی منحصر به فرد در استان برای جذب گردشگر دارد ولی تخریب گنبدهای نمکی اطراف این تپه ها به دست انسان ها، که زمانی چهره ی زیبایی به این کویر می داد، آن را کاهش داده است.
نزدیکی این کویر به تهران ظرفیت بالقوه ای را برای تبدیل شدن منطقه به هدف گردشگری بیابان ایجاد کرده است. پوشش گیاهی منطقه در حاشیه ارتفاعات درمنه دشتی و در هسته کویر فاقد پوشش گیاهی است. در جنوب کویر روخانه شور (ابهر رود) یا به گفته بومیان شورکات از غرب به شرق جریان دارد که حاشیه این رود به شدت باتلاقی است و در صورت تردد با خودرو باید مورد توجه قرار گیرد.
ولی تغییر اقلیم سال های اخیر به گسترش این بیابان ها بدون زیبایی انجامیده است که منابع طبیعی و آبخیزداری هر ساله برای جلوگیری از این روند و یا مقابله با آن برنامه هایی را در دست اقدام دارد.
از مجموعه اقداماتی که در چارچوب طرح های جامع توسعه در مناطق خشک ، نیمه خشک تا خشک نیمه مرطوب صورت می گیرد، مبتنی بر اصول توسعه پایدار می باشد .
کنوانسیون مقابله با بیابانزائی ملل متحد سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابانزائی در کشورهای مبتلا، بویژه در آفریقا که بطور جدی با خشکسالی، بیابانزائی و کاهش اثرات خشکسالی را در ژوئن 1994 مصوب کرد و کشور جمهوری اسلامی ایران سومین کشور امضاء کننده آن است . جلوگیری و یا کاهش تخریب سرزمین، احیاء زمین های کم تخریب شده، احیاء زمین های در حال بیابانی شدن استان البرز از جمله اهداف مقابله با بیابانزایی است .
رئیس اداره امور بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: براساس آخرین اطلاعات و آمار تهیه شده و به وسیله دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها و براساس تصاویر ماهواره ای مساحت کل بیابان های قابل احیاء استان البرز 45 هزار و 198 هکتار است که از این مقدار24 هزار و 698 هکتار در محدوده سیاسی شهرستان اشتهارد و 20 هزار و 500 هکتار در محدوده سیاسی شهرستان نظرآباد است.
علی طاهری افزود: طرح های بیابان زدائی که تاکنون برای عرصه های بیابانی این استان تهیه شده و در دست اجرا بوده در مجموع به مساحت 54 هزار و 177 هکتار است.
وی اظهار داشت: موقعیت و مساحت مناطق بیابانی استان البرز مناطق بیابانی استان در دو شهرستان نظرآباد و اشتهارد قرار داشته که بسیاری از این اراضی توسط این اداره کل در طی این سالیان نهال کاری شده است.
وی از جمله مهم ترین اقدامات انجام شده در مناطق بیابانی استان تا پایان سال گذشته را تهیه طرح های مطالعاتی و اجرایی بیابانزدایی به مساحت 54 هزار و 177هکتار، کاشت نهال در اراضی بیابانی به مساحت 10 هزار هکتار، آبیاری و مراقبت عرصه های کاشت شده به مساحت 10 هزار هکتار، قرق و حفاظت از عرصه های نهال کاری شده و عرصه های بیابانی برشمرد.
طاهری به اقدامات در سال 96- 97 به منظورمقابله با بیابان زائی که انجام و یا در حال اجرا می باشد را کاشت نهال در اراضی بیابانی به مساحت 2650هکتار، آبیاری و مراقبت عرصه های کاشت شده به مساحت925 هکتار، حفاظت و قرق مناطق نهال کاری شده و جنگل های بیابان در 7000 هکتار از عرصه های بیابانی عنوان کرد.
مدیرکل منابع طبیعی وآبخیزداری استان البرز نیز گفت: به منظور مقابله با پدیده گرد و غبار از محل اعتبارات سفر ریاست جمهوری در سال 96، بودجـه ای بـالغ بـر 150 میلیـارد ریال مصوب شده است که بیش از 40درصد آن تا کنون تخصیص داده شده است.
حامد فرضی به نتایج حاصل اقدامات انجام شده در اراضی بیابانی اشاره کرد و افزود: جلوگیری از فرسایش خاک (آبی و بادی)، افزایش تولید علوفه در اراضی بیابانی و مراتع تخریب شده قشلاقی، جلوگیری از مهاجرت روستائیان به شهرها، تلطیف هوا در اراضی بیابانی، افزایش سطح آب های زیرزمینی و ترسیب کربن و تاثیر مثبت بر کنترل گرمایش جهانی از جمله این اقدامات است.
وی، تقویت دامداری در منطقه، جلوگیری از هدررفتن آب های سطحی در اثر افزایش پوشش گیاهی، کاهش گرد و غبار و اثرات زیست محیطی پروژه بین المللی ترسیب کربن را از دیگر این اقدامات برشمرد.
فرضی به پروژه تعمیم ترسیب کربن اشاره کرد و اظهار داشت: این پروژه به منظور کاهش اثرات گرمایشی زمین و ارائه مدلی برای اکوسیستم های خشک از طریق رهیافت های مشارکتی در مدیریت بهینه منابع طبیعی اجرا شده است .
وی ادامه داد: این پروژه در استان البرز در شهرستان اشتهارد به اجرا درآمده است زیرا این شهرستان به عنوان یکی از مناطق بیابانی وکانون های ریزگرد استان جهت اجرای پروژه ترسیب کربن انتخاب شد .
وی گفت: سطح اجرای این پروژه 37 هزار و 827 هکتار است که روستاهای پایلوت شامل فردآباد، مختارآباد، جعفرآباد و پلنگ آباد است .
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز تعداد روستاهای محدوده این طرح را شامل 14 پارچه آبادی دانست و افزود: جمعیت روستاهای پایلوت 3683 نفر است که حدود 18 درصد آن تا کنون جذب این پروژه شدند .
وی به اقدامات انجام شده در اجرای این پروژه اشاره و تصریح کرد: تعامل با نهادها و ارکان های دولتی، برگزاری کارگاه های آموزشی مشاغل، شرکت در نمایشگاه ها، فعالیت های احیایی از جمله نهالکاری و پرداخت وام های اشتغالزا به اعضای گروه های توسعه روستایی از محل سرمایه های صندوق های خرد اعتباری از جمله این اقدامات است.
فرضی، ثبت شرکت تعاونی احیاگران دشت اشتهارد با 79 خانوار عضو، تجهیز خانه گردشگر به منظور پذیرائی محلی از گردشگران، تهیه و تدوین طرح احداث نیروگاه خورشیدی در 4 روستای هدف طرح را از دیگر اقدامات در اجرای پروژه ترسیب کربن برشمرد.
وی به اطلاعات جمعیتی صندوق های خرد اعتباری اشاره کرد و گفت: تا این مرحله از پروژه 16 گروه توسعه روستایی، 4 صندوق خرد اعتباری با تعداد اعضای 69 نفرزن و 62 نفر مرد عضو تشکیل شده است .
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز اضافه کرد: این صندوق ها بیش از 80 وام اشتغال زا به روستائیان پرداخت کرده اند که باعث رونق اقتصادی و ایجاد شغل در منطقه شده است
وی به نوع و تعداد مشاغل ایجاد شده اشاره کرد و افزود: تا کنون 77 شغل پسته کاری، قالی بافی، خیاطی، پرواربندی، سوپرمارکت، دامداری، تابلوفرش، پرورش طیورو تهیه محصولات لبنی ایجاد شده است.
فرضی با اشاره به اقدامات باقی مانده، اظهار داشت: دریافت وام جهت احداث نیروگاه خورشیدی 100 کیلوواتی برای 4 روستا، توسعه کاروانسراها و جذابیت های گردشگری منطقه به منظور گسترش فعالیت گردشگری و معرفی شرکت تعاونی به ادارات- سازمان ها و شهرک های صنعتی منطقه جهت واگذاری پروژه های پیمانکاری از جمله این اقدامات است.
6156/1535
اقتصاد
بیابانزدایی
پوشش گیاهی
البرز