آمارهای اعلام‌شده نمایانگر عمق ویرانگری‌های گروه‌های تروریستی - تکفیری و حامیانشان در عراق است که این موضوع ضرورت تسریع در تلاش‌های بین‌المللی برای کمک به مردم عراق در جهت بازسازی این کشور را گوشزد می‌کند. دولت عراق به‌شدت به درآمدهای نفتی وابسته است و باید برای کاهش وابستگی به دلارهای نفتی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بیشتری جذب کند؛ لذا نگاه ایران به بازار عراق نباید مقطعی باشد، بلکه باید نگاه راهبردی باشد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دفتر رهبر انقلاب، کشور عراق، کشور بزرگ، مهم و تأثیرگذاری در منطقه است که در صورت برگشت اوضاع امنیتی و امور جاری به روال عادی، می‌تواند حقیقتاً نقش‌آفرینی کند. همچنین امنیت، رفاه، اقتدار و عزت عراق، به‌عنوان کشوری مهم در منطقه را برای جمهوری اسلامی ایران بسیار حائز اهمیت ارزیابی کردند.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه می‌گوید: «مأموریت اصلی دستگاه دیپلماسی در دوره پسابرجام، تقویت اقتصاد ملی است. منظور از دیپلماسی اقتصادی این است که سیاست خارجی باید در خدمت بهبود معیشت مردم، پیشرفت و در شرایط کنونی، با توجه به سیاست‌های کنونی ابلاغی رهبر معظم انقلاب در خدمت اقتصاد مقاومتی باشد». این اظهارات در حالی مطرح‌شده است که در حوزه سیاست خارجی در سال‌های گذشته، سیاست‌های غیرضروری، بدون هدف و بدون انسجام اتخاذشده است. رویکرد اقتصادی ایران در قبال کشورهای همسایه ازجمله عراق، همپای روابط امنیتی و سیاسی حرکت نمی‌کند و به‌جای تمرکز بر روابط با کشورهای همسو بر روابط با کشورهای منفعت‌طلب و سلطه‌جو تمرکز شده است.
شرایط فعلی منطقه‌ای ازجمله کشور عراق، دستگاه دیپلماسی کشور را ملزم می‌کند که ضمن ارزیابی از وضع موجود، تمامی گزینه‌ها و راه‌های احتمالی برای ایجاد تحول در ساختار اقتصادی پایدار را موردبررسی قرار دهد. بر این اساس، ایران ناگریز به اتخاذ مجموعه‌ای از سیاست‌های توسعه‌گرا و تعاملی و تصمیم‌سازی‌های جدید در حوزه سیاست خارجی و اقتصادی است.
نگاهی به اجلاس رقیبان اقتصادی و نیازهای عراق
اجلاس بین‌المللی بازسازی عراق در تاریخ ۱۲ الی ۱۴ فوریه (۲۳- ۲۵ بهمن‌ماه) در کویت با حضور «آنتونیو گوتریش» دبیر کل سازمان ملل متحد و «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریکا، بانک جهانی، اتحادیه اروپا، شماری از مقام‌ها و مسئولان سیاسی و نماینده سازمان‌های غیردولتی و بخش خصوصی انجام گردید.
با توجه به اینکه تعداد و اهمیت پروژه‌های اعلام‌شده از سوی بغداد زیاد است، کشورها تلاش می‌کنند ضمن سرمایه‌گذاری و کسب سود اقتصادی، میزان نفوذ سیاسی خود را در این کشور افزایش دهند. در این میان ایالات‌متحده آمریکا، عربستان سعودی، اتحادیه اروپا، ترکیه و ایران ازجمله بازیگرانی هستند که رقابت جدی برای سرمایه‌گذاری در عراق دارند.
در نمودار زیر مقدار کمک‌های اعلام‌شده از طرف کشورها و به مقیاس میلیارد دلار نشان داده است.
بنا بر آمارهای به‌دست‌آمده، امارات با حدود 6 میلیارد دلار اولین کشوری است که بیشترین مبلغ را برای بازسازی عراق در نظر گرفته است و ترکیه با ۵ میلیارد دلار، پس از امارات، بالاترین مبلغ را پرداخت کرد. بازار وسیع، رقابت راهبردی ترکیه با عربستان و مقابله با استقلال کردستان، دلایل توجه ترکیه به عراق است.
حلقه‌های مفقوده سرمایه‌گذاری در عراق
کمیته‌ی ملی سرمایه‌گذاری عراق (NIC) پیش از برگزاری اجلاس، فهرست پروژه‌های مهم موردنیاز عراق را منتشر کرد. در این فهرست، ۴۱ پروژه راهبردی و ۱۰۶ پروژه با مقیاس متوسط دیده می‌شود. ۸۶ پروژه کشاورزی در مقیاس متوسط، ۱۸ پروژه نفت و گاز و ۱۶ پروژه حمل‌ونقل در بخش راهبردی را شامل می‌شود:
در این لیست پروژه‌هایی مانند خط راه‌آهن شلمچه (ایران)- بصره به طول ۳۵ کیلومتر، خط راه‌آهن منذریه (مرز ایران) به بغداد و بزرگراه همین محدوده و پروژه‌های مختلف در استان‌های کربلا و نجف نیز دیده می‌شود.
سلام جبور السلّوم مدیرعامل راه آهن عراق، درباره کاربرد راه‌آهن شلمچه_بصره در بخش بار و حمل کالا تصریح کرد: «این خط آهن در صورت احداث برای مبادلات تجاری بین عراق و ایران ضروری به نظر می‌رسد».
در حال حاضر عراق دومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک است و بیشتر به دنبال جذب سرمایه‌گذاری در بخش پایین‌دستی، برنامه‌ریزی احداث پالایشگاه‌های جدید ازجمله ساخت پالایشگاهی در بندر الفائو با ظرفیت ۳۰۰ هزار بشکه در روز است. همچنین عراق به دنبال ساخت ۲ پالایشگاه دیگر با ظرفیت تولید روزانه ۱۵۰ هزار بشکه در استان‌های النبار و الناصریه است. مشاور اقتصادی نخست وزیر عراق عنوان کرد: «جذب سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و کشاورزی به دلیل ظرفیت بالای عراق در ذخایر نفت خام و زمین و آب فراوان بسیار ساده خواهد بود». ولی طبیب موسوی معاون وزیر بازرگانی عراق گفت: «در بخش‌های صنایع، کشاورزی، سیلو و ساختمان‌سازی و ساخت مجتمع‌های مسکونی ما نیازمند سرمایه‌گذاری در عراق هستیم چه‌بهتر که این سرمایه‌گذاری توسط ایران صورت گیرد. امیدواریم بتوانیم در کنار بهبود بخشیدن به روابط بانکی افزایش همکاری‌های دو کشور ایران و عراق شتاب بیشتری بگیرد».
بازار عراق به‌ویژه در زمینه‌های تولیدات کشاورزی، صنعتی و معدنی، نظافت شهری، معماری صحیح، زیرساخت‌های اصلی، احداث پل، معابر جدید و روشنایی شهر نیاز دارد که متخصصان و شرکت‌های ایرانی با دانش بالای خود در تأمین آن کمک کنند؛ زیرا بیشتر زیرساخت‌های این کشور از بین رفته و نیاز به بازسازی و نوسازی دارد. بخشی از پایین بودن مبادلات اقتصادی ایران مربوط به عدم شناخت فعالان اقتصادی از بازار عراق است.
با توجه به مقتضای شرایط امروز عراق باید میزان مشارکت و حضور ایران در سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و سیاسی در عراق بیشتر شود. درنهایت مقامات ایران باید به این موضوع توجه داشته باشند که فضای اقتصادی مشارکت در امر سازندگی و بازسازی عراق یک محیط رقابتی است و در محیط رقابتی کشورهایی که با یک انسجام و پشتوانه خوبی وارد بازار شوند می‌توانند بهره بیشتری ببرند. طبیعتاً در این بازار رقابتی ایران باید خود را بیش‌ازپیش آماده می‌کرد. در حال حاضر آنچه با کشورهای همسایه در حوزه اقتصادی منعقدشده در حد پروتکل و توافق‌های اصولی و کلی است و برای به ثمر رساندن این توافق‌ها باید بر نقش رایزنان بازرگانی تکیه بیشتری کرد.
لذا انتظار این است که شرکت‌های قدرتمند ایران از فرصت استفاده کنند و با حضور قوی در عراق به تحکیم روابط دو کشور ایران و عراق کمک کنند. بدون شک خالی کردن این صحنه موجب می‌شود کشورهایی رقیب جای خالی ایران را پر کنند.
انسیه کارخانه