وی افزود: مقطع دوم بعد از اسلام بود، اسلام آیینی است که پیروان خود را به علم و دانش دعوت کرده و حتی مکتب و وحی خود را از خواندن آغاز کرده است. آیینی که به علم و دانش در دورانی که علم و سواد در شبه جزیره عربستان امتیاز نبود، مزیت و برتری داده است. در آن دوران افراد برای خود عار می دانستند که خودشان مطلبی را بخوانند یا بنویسند اما در آن دوران اسلام آموخت که علم را از هرکجا بیاموزید.
روحانی گفت: بی مرز بودن علم و دانش مسئله مهمی است. کسانی در دوره ای می خواستند علوم بورژوایی و سوسیالیستی ایجاد کنند اما موفق نبودند. حرف هایی که استالین بر آن تاکید می کرد. اما علم، علم است و به نوع تفکر و ایدئولوژی وصل نمی شود.
رئیس جمهور اظهار داشت: در کشور ما جناح بندی داریم پس باید بگوییم ریاضی اصولگرایان یا اصلاح طلبان یا اعتدالگرایان؟! عده ای در کشور ما نشسته اند فیزیک و ریاضی و شیمی اسلامی درست کنند پول های زیادی خرج شده اتاق های زیادی صرف شده و انرژی های بسیاری صرف شده است ریاضی و الگوریتم یکی است، علم، علم است؛ مگر فرق دارد.
روحانی با اشاره به اینکه امروز برخی فکر می کنند باید علوم را دسته بندی کنند به عنوان علوم دینی و ضد دینی، گفت: اینها حتی پزشکی جدید را در مقطعی نمی پذیرفتند حتی دانشگاه را نمی پذیرفتند، پزشکی را که مدعی داروی شیمیایی محور باشد نمی پذیرفتند، می گفتند ما پزشکی بر اساس داروهای گیاهی داریم اما امروز این تفکر در جامعه ما طرفداری ندارد.
رئیس جمهور ادامه داد: تقسیم بندهایی در خصوص علم داشتیم که موثر و مفید نبود. دین عظمت پیدا نمی کند که شیمی از قرآن یا مکتب امام صادق (ع) شروع شده است. دین مسئولیت بلندتری برای هدایت بشریت در مسیر رستگاری دارد که همه دانش ها در ذیل آن مفهوم بلند تعریف می شود.
وی در تشریح تفاوت علم با تفکر مادی و علم با تفکر دینی گفت: علم بر مبنای تفکر مادی جز وسیله ای برای قدرت و سلطه بیشتر، استعمار و استثمار است، علم ابزاری برای سلطه جویی است. زمانی که صنعت غرب به وجود آمد به دنبال مواد اولیه ارزان بودند تا کالای خود را گرانتر بفروشند و سود بیشتری داشته باشند.
وی با انتفاد از تفکر سیاست و علم بر مبنای سلطه، افزود: امروز نیز بسیاری از مراکز سیاسی دنیا طراحی شان برای کسب علم در راستای سلطه است. البته هرکه داناتر است، تواناتر است. علم، قدرت و توانمندی و بینش می آورد و دید خاص به انسان می دهد.
رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: اینکه ما دنبال دانش و علمی باشیم که دیگران را استثمار کنیم و دیدگاه سیاسی و فرهنگی خود را بر آنها تحمیل کنیم، این علم، علم اسلامی نیست. در علم اسلامی، علوم باید در خدمت انسان باشد.
وی افزود: قرآن هم اساس و عظمت انسان را به علم و دانش می‌داند و انسان موجودی است که یاد می‌گیرد اما فرشته آنچه را که می‌داند، می‌داند.
رئیس‌جمهور با بیان اینکه بشر به دنبال علم و دانش است، گفت: هدف‌ها در علم اسلامی و غیراسلامی فرق دارد.
روحانی با بیان اینکه ما می توانیم سازنده یک تمدن بزرگ باشیم، افزود: چگونه بسیاری از کشورهای آسیایی به این سرعت پیشرفت کرده‌اند و حتی در بعضی از زمینه‌ها شروع به رقابت با غرب کردند امروز برخی کشورهای آسیایی در زمینه پیشرفت علمی حرکت پرشتابی دارند و حتی در برخی زمینه‌ها با کشورهای غربی رقابت می‌کنند و بسیاری می گویند که پایان قرن حاضر با برتری علمی کشورهای آسیایی در عرصه علم مصادف خواهد بود. خداوند توانمندی را در ما قرار داده، ما ایرانی ها هم تمدن‌ساز بودیم و هم تمدن را پرورش دادیم و هم در منطقه خودمان اولین کشوری بودیم که دموکراسی را آوردیم.
وی ادامه داد: ما در ساختن یک حکومت مردم‌سالار دینی در این منطقه پیشتاز بوده‌ایم، اما اینکه در این ۴۰ سال ما در علم و دانش چه کاری انجام داده ایم؛ حتماً اقدامات خوبی انجام داده‌ایم. هیچ زمان دانشگاه‌های ما به این وسعت و عظمت و دارای این همه دانشجو نبوده است. امروز چهار میلیون دانشجو در دانشگاه ها تحصیل می‌کنند. دانشگاه و دانشجویان ما نه تنها در مسائل علمی بلکه در مسائل سیاسی و سرنوشت‌ساز، همیشه تأثیرگذار بوده‌اند. دانشگاه از ابتدای نهضت اسلامی دانشگاه و حوزه در کنار هم بودند و دانشگاه همچون حوزه در پیروزی انقلاب اسلامی و در اداره جامعه پس از پیروزی انقلاب نقش اساسی داشته است.
رئیس جمهور با بیان اینکه در انتخابات نیز دانشگاه‌ها نقش اساسی دارد، گفت: وقتی دانشجویان و اساتید به صحنه می‌آیند، جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
روحانی با بیان اینکه پیشرفت ما در برخی از فناوری‌های نو قابل ملاحظه است، تصریح کرد: در علوم فضایی، هسته ای و نانو پیشرفت‌های ما قابل ملاحظه است. جوانان ما انگیزه و استعدادهای لازم را دارند و دولت هم باید زمینه‌سازی کند. باید محیط دانشگاه را آزادتر کنیم و استاد هم بتواند آزادتر در علم و دانش نظرش را بگوید. ما باید در پژوهش آزاد باشیم. بنابراین باید محیط مناسب را در دانشگاه‌ها درست کنیم که این وظیفه دولت، مجلس و وزارتخانه است؛ اگر این چنین شد، پیشرفت ما می‌تواند سرعت ایجاد کند.
وی دومین ابزار پیشرفت در علم را رابطه با دنیا نامید و گفت: اگر بخواهیم همه روابطمان را با دنیا محدود کنیم، پیشرفت نخواهیم کرد. در علم و دانش ما باید بتوانیم با دنیا تعامل کنیم. این حرف نادرست است که به اساتید و جوان‌هایمان همیشه مشکوک باشیم.
رئیس‌جمهور با بیان اینکه باید سختگیری بی‌جا کنار رود، گفت: اگر ما با دنیا و مراکز تحقیقاتی تعامل خوبی داشتیم و پروژه های مشترک تعریف می کردیم، بهتر به نتیجه خواهیم رسید.
روحانی با بیان اینکه در تحقیق و پژوهش به دو مؤلفه نیاز داریم، گفت: یکی توجه به نیازها و مشکلات روز کشور و دیگری منابع مهم در مرز علم و دانش است؛ در این راستا باید زمینه را برای پژوهش فراهم کنیم.
روحانی با اشاره به تحقیقات و پژوهش های کاربردی اظهار داشت: ما امروز مشکلات فراوانی داریم و مردم ما امروز با آنها درگیرند. امروز با آلودگی هوا مواجه هستیم و ناچار می شویم روزهایی مدارس یا برخی شغل ها را تعطیل کنیم.
رئیس جمهور افزود: قطعاً این مشکل قابل رفع است اما چه کسی باید آن را رفع کند، دولت و دانشگاه ها. همه باید دست به دست هم بدهیم. باید با منشأ آلودگی ها مبارزه کنیم. امروز صنعت ناقص ما باعث شده تا هوای تنفسی ما کم شود.
رئیس جمهور تصریح کرد: امکان دارد که آلودگی ماشین ها، موتورسیکلت ها و نیروگاه ها کم شود. همه دنیا گرفتار آلودگی هوا شده است. یک ماشین با شرایط فعلی و با سوخت فسیلی نمی تواند ادامه پیدا کند. این مشکل مختص ایران نیست ما وقتی در دنیا به شهرهای بزرگ می رویم این مشکل وجود دارد.
وی تأکید کرد: شهرهای بزرگ دنیا در حال تبدیل شدن به پارکینگ است. همه شهرهای بزرگ مخصوصا در ساعات بازگشت از محل کار، مشکل ترافیک دارند. مشکل آلودگی باید حل شود.
روحانی ادامه داد: در دولت دوازدهم یکی از تصمیماتی که اتخاذ کرده ایم و در بودجه امسال هم تبصره هایی برای آن پیش بینی کرده ایم، این بوده است که آلودگی را کاهش دهیم.
وی اضافه کرد: قدم های خوبی در این زمینه آغاز کرده ایم و شما باید در این زمینه ما را کمک کنید. هر طرح پژوهشی که بتواند آلودگی را کاهش دهد و هوای تازه را به ریه های ما برساند، برای ما اولویت دارد.
رئیس جمهور اظهار داشت: در یکی از پژوهش هایی که امروز به خاطر آن جایزه گرفته شد، عنوان شده بود آبی که از نفت خارج می شود، چطور می شود به سرعت روی آن نمک زدایی کرد و دوباره به عمق چاه بازگردانیم.
روحانی با اشاره به مشکل کم آبی، یادآور شد: با تمام بارندگی هایی که تاکنون داشتیم آمارها نشان می دهد که بارش بارندگی امسال ما نسبت به پارسال ۵۰ درصد کمتر شده است. پس اساساً ما در زمینه آب مشکل داریم و در خشکسالی به سر می بریم. این شما هستید که باید به ما بگویید که چکار کنیم؟
وی در خصوص زلزله در کشور گفت: آیا علمی هست که به ما کمک کند ۵ دقیقه دیگر زلزله می آید. الان وجود ندارد اما شاید امکانش باشد. شاید بشر در پیشرفت علم به این نقطه برسد. آیا می توانیم سکونت گاه هایی بسازیم که در برابر زلزله مقاوم باشد. امکان این کار وجود دارد و باید در این زمینه ها قدم برداریم.
وی تصریح کرد: ما تاکنون گفته ایم که دانشگاه ها باید پژوهش محور باشند، این حرف درستی است. دانشگاه باید بتواند علم نو در اختیار ما بگذارد. دانشگاه نقال نیست؛ مثلا علمی که۱۰ سال پیش در غرب وجود داشته، تازه امسال ترجمه شود و استاد آن را برای دانشجو توضیح بدهد. در این شرایط دانشجو به ۳۰ سال قبل که غرب به آن علم دست پیدا کرده می رسد.
روحانی خاطرنشان کرد: ما برای نقالی نیامده ایم، ما برای علوم پایه و ایجاد خلاقیت و ابداع آمده ایم. علم باید ما را به خلاقیت و حرف نو برساند. ما در شرایطی هستیم که باید تعبیرمان از پژوهش محور بودن دانشگاه ها را تغییر دهیم؛ دانشگاه های ما باید کارآفرین باشند.
رئیس جمهور اضافه کرد: امروز به دلیل مشکلاتی که در جامعه به خصوص در حوزه اشتغال داریم، باید به چه دانشگاهی امتیاز بدهیم. من به عنوان مسئول اجرایی کشور به دانشگاهی امتیاز می دهم که فارغ التحصیلانش بیکار نباشند.
وی یادآور شد: اگر فارغ التحصیلان یک دانشگاه پس از چهار سال بیکار بودند، نشان می دهد که آن دانشگاه، درس و جذب دانشجوی ما ایراد دارد. به نظر من برنامه و بودجه باید براساس کارآفرینی به دانشگاه های ما بودجه اختصاص دهد.
روحانی گفت: برخی از دانشگاه ها، دانشجویانش جذب بازار کار می شوند؛ من از وزیر آموزش و پرورش قبلی شنیدم که در بعضی از دبیرستان ها، دانش آموزان جذب بازار کار می شوند. این مسأله مهم است. این برای ما اصل است.
رئیس جمهور تأکید کرد: یک زمانی مبنا این بود که فردی لیسانس، فوق لیسانس یا دکترا بگیرد و پس از آن در جایی استخدام شود اما امروز این مسأله دیگر وجود ندارد. ما باید بازار کار بزرگی ایجاد کنیم. استخدام دولتی حد بسیار محدودی دارد. الان دستگاه اجرایی چابک نیست.
وی اظهار داشت: معیار دانشگاه های ما، کارآفرینی و معیار پژوهش ما، صنعتی شدن محصول و به دست آوردن بازار است. اگر پژوهش توانست در نهایت بازار به دست بیاورد، مفید خواهد بود.