ایلنا:به طور کلی، تولید ناخالص داخلی کشور در سال 1395 نسبت به سال 1390حدود 5 درصد رشد داشته است. مقایسه وضعیت بخشهای مختلف اقتصاد ایران در سال 1395 نسبت به سال 1390 نشان میدهد بین چهار گروه اصلی کشاورزی، نفت، خدمات و صنایع و معادن، تنها ارزش افزوده "گروه صنایع و معادن" نسبت به سال 1390 کاهش داشته است.
ارزش افزوده این گروه در سال 1395 به 95 درصد از ارزش افزوده آن در سال 1390 رسیده است. در این دوره، گروه کشاورزی، گروه نفت و گروه خدمات، به ترتیب : 27، 9 و 7 درصد رشد داشته اند. در گروه صنایع و معادن، بیشترین کاهش بین بخشهای اقتصادی مربوط به بخش ساختمان است.
ارزش افزوده این بخش در سال 1395 حدود 63 درصد ارزش افزوده آن در سال 1390 است. در "گروه خدمات" نیز، علیرغم رشد کلی این گروه، بخشهای خدمات بازرگانی و خدمات اجتماعی همچنان به سطح تولید سال 1390 نرسیده اند.
نمودار1: نسبت ارزش افزوده بخشهای مختلف اقتصاد در سال 1395 به سال 1390
در اینجا، از بین بخشهای مختلف اقتصادی، "بخش صنعت" را با دقت بیشتری مورد بررسی قرار میدهیم.
اطلاعات مرکز آمار ایران در مورد شاخص مقدار تولید بخش صنعت نشان میدهد که این شاخص در زمستان سال 1395 به عدد شاخص در سال 1390 رسیده است.
این موضوع نشان میدهد که تولید بخش صنعت پس از سپری شدن دوره رکود پنج ساله، به سطح قبلی خود در سال 1390 رسیده است.
این رشد بدست آمده پس از دوره شدت تحریمها، به طور همگن میان گروههای صنعتی نبوده است. به عبارت دیگر، برخی صنایع بزرگ از پتانسیل بهبود شرایط سیاسی _ اقتصادی کشور بهره بردهاند، اما بهبود شرایط فعالیتهای اقتصادی در گروههای صنعتی کوچکتر نیازمند تلاش جدیتری است.
شاخص کل تولید کارگاههای بزرگ صنعتی در سال 1395 تقریبا به سطح سال 1390 (یعنی 3/99) رسیده است. با این حال، بررسی رشد زیر بخشهای صنعت نشان میدهد این عدم تغییر، به طور متوازن رخ نداده است و در نتیجهی خنثی شدن رشد مثبت و منفی زیربخشهای صنعت حاصل شده است. نمودار2، رشد شاخص کارگاههای بزرگ صنعتی در سال 1395 نسبت به سال 1390 را به تفکیک زیربخشهای صنعت نشان میدهد.
همانطور که در این نمودار مشاهده میشود، از 24 زیربخش صنعت، 10 زیربخش در سال 1395 نسبت به سال 1390رشد داشتهاند که بیشترین مقادیر رشد مربوط به زیربخشهای تولید دارو، تولید آشامیدنیها و تولید فرآوردههای نفتی بوده است.
از 14 زیربخشی که رشد منفی داشتهاند، 7 زیربخش بیش از 20 درصد رشد منفی داشتهاند که این موضوع، وضعیت وخیم این صنایع را در سال 1395 درمقایسه با سال 1390 نشان میدهد. با این وجود، همانطور که در نمودار3 مشاهده میشود، سهم پایین این زیربخشها در شاخص کل صنعت باعث شده است که رشد منفی این زیربخشها تاثیر چندانی بر رشد کلی بخش صنعت نداشته باشد.
به طور کلی، بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کارگاههای بزرگ صنعتی در این دوره، مربوط به زیربخشهای تولید محصولات شیمیایی ، صنایع غذایی و فلزات اساسی بوده است. ضمن اینکه بیشترین تاثیرپذیری منفی این شاخص از زیربخشهای وسایل نقلیه موتوری و کانیهای غیرفلزی بوده است.
برآوردها نشان میدهد اگر صنایعی که نسبت به سال 1390 پایینتر از ظرفیت خود تولید میکنند، تولید خود را به سطح تولید سال 1390 برسانند، باعث رشد 6 درصدی صنعت خواهند شد ( با فرض ثبات دستاورد صنایعی که عملکرد بهتری نسبت به سال 1390 داشتهاند).
نمودار2: رشد شاخص کارگاههای بزرگ صنعتی در سال 1395 نسبت به سال 1390 به تفکیک زیربخشهای صنعت
ماخذ: آمار تولید کارگاههای بزرگ صنعتی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
نمودار3: سهم زیربخشهای صنعت از رشد بخش صنعت در سال 1395 نسبت به سال 1390
ماخذ: همان.
شایان ذکر است که بررسی ضریب اهمیت زیربخشهای مختلف صنعت در شاخص تولید کارگاههای بزرگ صنعتی نشان میدهد که 80 درصد از تولید صنعتی کشور تحت تاثیر 5 صنعت محصولات شیمیایی (26درصد)، فلزات اساسی (20درصد)، وسایل نقلیه موتوری (5/16درصد)، کانیهای غیرفلزی (5/9درصد) و صنایع فلزی (5/7درصد) است.
مجید درویش
مدیر مرکز رتبه بندی سازمان مدیریت صنعتی