وی در عین حال از اینکه همین قاره کهن محل بحران ها، درگیری ها، کشمکش ها و کشتارهای فراوانی است و فاصله بسیار مهم و طولانی با مبانی فرهنگی و اعتقادی و دیدگاه های مختلف در آسیا پیدا کرده است، اظهار تاسف کرد.
وزیر امور خارجه افزود: هر چند آسیا دارای نگرش های گوناگون و متنوع فکری است اما آنچه در منطقه ما می گذرد، با هر چیزی که به آن اعتقاد داشته باشیم از جمله مبانی اعتقادی و اسلامی مغایرت و تضاد اساسی دارد؛ با این دو برداشت مشترک به نظر من گفتگوهای فرهنگی امروز صرفا یک حرکت دانشگاهی و آکادمیک نیست و اگرچه دانشگاه ها و محیط دانشگاهی و فرهنگی میزبان این حرکت ها هستند، اما گفتگوی فرهنگی امروز یک ضرورت امنیتی و حیاتی برای همه ماست.
وی با تاکید بر اینکه ما نیازمند گفتگوی فرهنگی هستیم، منظور خود را از گفتگو چنین بیان کرد: دنیا در قرون گذشته بر اساس پارادایم مبتنی بر قدرت حرکت کرده که نتیجه آن، بازی با حاصل جمع صفر بوده و جز ضرر و درگیری و کشتار برای مردم جهان نتیجه ای به همراه نداشته است.
ظریف تاکید کرد: پارادایم کنونی مبتنی بر دشمن انگاری و ائتلاف سازی برای در هم کوبیدن دشمنان فرضی است. بازی های با حاصل جمع صفر، ضرورتا به نتیجه بازی با حاصل جمع منفی می پردازد. اگر بخواهیم به قیمت ناامنی دیگران، برای خودمان امنیت ایجاد کنیم، ناگزیر همگان در ناامنی خواهند زیست و متاسفانه آنچه امروز امنیت بین المللی به اصطلاح حفظ کرده ترس از کشته شدن همگانی است.
به گفته ظریف، تفکر مبتنی بر ائتلاف سازی و دشمن انگاری دیگران، تفکری است که از سوی قدرت های بزرگ بر جهان تحمیل شده است و برای خروج از این پارادایم که در قرن ها و دهه های گذشته حاصلی جز ناامنی و کشتار برای مردم جهان نداشته است، ما ناگزیریم پارادایم گفتگو را جایگزین آن کنیم؛ پارادایم مبتنی بر فراگیری شاملیت و حضور همگان برای رفع مشکلات مشترک جهانی است.
ظریف گفت: در گفتگو بر اساس فرهنگ آسیایی و اسلامی ما بیشتر به دنبال درک و فهم یکدیگر هستیم؛ فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ما بیشتر به دنبال یادگیری هستیم و قبل از آنکه به دنبال تحمیل عقاید مقابل باشیم به دنبال درک خاستگاه فکری و نگرانی های طرف مقابل هستیم.
وی ادامه داد: در چنین گفتگویی هستیم که طرف مقابل هم نگرانی ها، آرزوها و امیدهایی مشابه با خود ما دارد، اولین چیزی که در گفتگو به آن دست می یابیم انسانیت مشترک خود ماست.
وزیر امور خارجه کشورمان ادامه داد: متاسفانه ما امروز می بینیم فردی قدرت را در ایالات متحده آمریکا در دست خود گرفته که آنقدر فهم و ادراک ندارد که ملت ها را با الفاظ رکیک و غیرقابل پذیرش و حتی غیرقابل باور از این حیث که مسئول یک کشور بزرگ است، خطاب می کند. این نگرش مانع رسیدن به یک پارادایم گفتگوی فرهنگی فراگیر در جهان است.
وی تاکید کرد: همه ما نیازمند این هستیم که با چنین نگرشی از مبانی فکری و فرهنگی آن که مبتنی بر خود برتر بینی است مقابله کنیم و راهی هم جز شروع گفتگو بر مبنای فهم متقابل وجود ندارد.
وی افزود: نکته مهم دیگر نقش فرهنگ به عنوان عامل امنیت زاست؛ ما امروز در منطقه خودمان مواجه با حرکتی خطرناک مبتنی بر نفرت، تکفیر و افراط هستیم. مهمتر از مقابله نظامی با این حرکت مقابله با فرهنگی است که بر مبنای نفرت و ایجاد وحشت از دیگران به باطل تلاش می کند خود را حفظ کند.
ظریف در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به تعدی به حقوق ملت فلسطین با چراغ سبز برخی حکومت های ناکارآمد منطقه، گفت: حکومت های ناکارآمد های منطقه به جای مقابله با ریشه گسل های اجتماعی در کشورهای خودشان تلاش کرده اند با ایجاد نفرت در دیگران و همچنین ایران هراسی این وحشت و نفرت را جایگزین کنند.
وی تاکید کرد: در بعد سلبی هم گفتگوی فرهنگی می تواند مبانی تفکر افراطی را به چالش بکشد و جهان ما را از این بلیه نجات دهد؛ از بعد ایجابی هم ما برای اینکه بتوانیم از پارادایم ائتلاف سازی های خطرناک به پارادایم گفتگوهای فرهنگی حرکت کنیم، نیاز به اقدامات اطمینان ساز برای امنیت شبکه ای داریم، در این زمینه، گفتگوهای فرهنگی و تماس بین اهل علم و فکر و تلاش برای پیدا کردن راه های مشترک و رفع مشکلات مشترک همگانی، حرکتی ضروری است.
وی در پایان سخنانش تاکید کرد: دوستانی که اینجا برای حضور در نخستین اجلاس گفتگوهای فرهنگی آسیایی در تهران گرد هم آمده اند، نیازمند مبانی فرهنگی برای این گفتگو هستند با این تصور و نگرش بنده تصور می کنم که این اجلاس ضروری و غیرقابل اجتناب است و امیدواریم آسیا این بار هم مانند قرون گذشته بتواند تمدن جهانی را از گرداب کنونی رهایی بخشد.