مازندمجلس: روزنامه فرامنطقه‌ای الحیاة با نگاهی به تحولات سوریه در سال ۲۰۱۷ نوشت، همه طرف‌هایی که در سوریه حضور دارند اکنون با گزینه‌های متعددی روبه‌رو هستند. ائتلاف آمریکا، نیروهای "سوریه دموکراتیک" و دیگر گروه‌های مخالف میانه‌رو و برخی عشایر شرق سوریه از یک سو و روسیه، ایران، ترکیه و دمشق از سوی دیگر در طول دو سال گذشته تشکیل شده‌اند، اما همه این ائتلاف‌ها موقتی بوده و امکان دارد در سال ۲۰۱۸ خیلی سریع همه چیز تغییر کند.
آمریکا که استراتژی روشنی از ابتدای بحران سوریه نداشته در سال ۲۰۱۸ نیز تغییری در این استراتژی ایجاد نمی‌کند. همانگونه که مشخص است اساس سیاست آمریکا در سوریه در ۲۰۱۷ متوقف کردن روسیه در کسب دستاوردهایش در ادامه عملیات دیرالزور در رقه بود.
آنچه واشنگتن می‌خواهد ممانعت از پیروزی سیاسی و نظامی ایران و روسیه در سوریه است، اما اکنون واشنگتن چه جایگزینی برای خود در سوریه دارد. نیروهای "سوریه دموکراتیک" بیش از این نمی‌توانند نفوذ خود را افزایش دهند، زیرا کردها به دنبال مقابله مستقیم با نیروهای دولت سوریه، روسیه و ایران نیستند.
این مساله چالش آمریکا در سال ۲۰۱۸ خواهد بود. شاید تلاش برای توقف نفوذ ایران در سوریه هدف واضح‌تر آمریکا در ۲۰۱۸ باشد. این امر اگر اتفاق بیفتد حساب‌های آمریکا نه فقط در سوریه بلکه در کل خاورمیانه به هم خواهد پیچید، اما کردها به عنوان نیروهای مخالف دمشق که قدرت خود را ثابت کرده‌اند پس از نابودی داعش خود را در شرایطی حساس و خطرناک می‌بینند.
تکیه بر حمایت نظامی و سیاسی آمریکا به تنهایی برای کردها در سال ۲۰۱۸ کافی نخواهد بود و آنها نیاز دارند که دایره دوستان و هم‌پیمانان خود را گسترش داده و توازن بهتری برقرار کنند.
کردها در اواخر ۲۰۱۷ از حمایت روسیه در عملیات دیرالزور قدردانی کردند که این نشان دهنده توازن دشواری است که کردها با آن روبه‌رو هستند.
۲۰۱۸ با تغییر احتمالی در قواعد بازی ادامه‌ای برای تحولات سال ۲۰۱۷ خواهد بود. ائتلاف‌هایی متعددی که اهدافی مقابل هم دارند در سوریه به رقابت خود ادامه خواهند داد و این رقابت اشکال متفاوتی به خود خواهد گرفت چه بسا در سال آتی در به روی سازش سیاسی گشوده شود یا بحران سیاسی و انسانی خفقان آور ادامه یابد.
اگر ۲۰۱۷ سال کاهش نفوذ داعش بود، ۲۰۱۸ سالی برای روشن کردن تکلیف درگیری‌های به تعویق افتاده، است. در راس این تحولات عملیات ادلب و تکمیل سیطره کامل بر دو استان حلب و حماة و درگیری بر سر چاه‌های نفت و میادین گازی دیرالزور خواهد بود. تسلط دولت دمشق بر دیرالزور درآمدهای حاصل از چاه‌های گاز و نفت را به خزانه دولت بازمی‌گرداند، اما اگر مخالفان آنها را همچنان حفظ کنند برای تقویت موضعشان در مذاکرات به آنها کمک خواهد کرد. همچنین در شرق سوریه درگیری برای تامین ایستگاه‌های اصلی مرزی در طول مرزهای عراق و سوریه جهت تامین گذرگاه زمینی تا دریای مدیترانه آغاز خواهد شد که ایران دنبال آن است.
جوشوا لاندز، رئیس مرکز پژوهش‌های خاورمیانه دانشگاه اوکلاهمای آمریکا در گفت‌وگو با الحیاة اظهار داشت: از نظر من در سال ۲۰۱۸ شاهد تلاش گسترده دمشق برای بازپس‌گیری مناطق استراتژیک در غرب فرات، حسکه و شرق این کشور خواهیم بود، آمریکا و هم‌پیمانانش بر غرب فرات یعنی ۲۵ درصد از مساحت سوریه تسلط دارند که منبع حدود ۵۰ درصد درآمدهای حاصل از نفت و گاز سوریه است. آمریکا معتقد است تسلطش بر مناطق استراتژیک اسد را به چالش می‌کشد تا به این ترتیب مجبور به چشم‌پوشی‌های سیاسی شود. سرنوشت این مناطق و اینکه چه کسی بر آنها مسلط خواهد شد سال ۲۰۱۸ مشخص می‌شود. اما عملیات آزادسازی دیرالزور به دلیل اهمیت و حساسیتی که دارد با هوشیاری و احتیاط انجام خواهد شد. روسیه، ایران و سوریه از یک سو و آمریکا و کردها از سوی دیگر علاقه‌ای به درگیری‌های نظامی مستقیم ندارند.
محمد صالح الفتیح، پژوهشگر سوری مرکز پژوهش‌های بیروت نیز گفت: تحرکات نظامی در دیرالزور برای بازپس‌گیری میادین نفتی و گازی به نظر می‌رسد که به سال ۲۰۱۸ موکول شوند، زیرا نیروهای سوریه اکنون به ادلب منتقل شده‌اند.
لاندز افزود: نیروهای سوریه و هم‌پیمانان آنها تلاش می‌کنند اکثر مناطق ادلب را پس بگیرند، زیرا مسیر اصلی ادلب تا دمشق در مناطق تحت کنترل مخالفان است و امروز اگر بخواهی به ادلب بروی باید از صحرا که مسیری دشوار است، عبور کنی، اما هر گونه عملیات نظامی در ادلب آسان نخواهد بود. همچنین ارتش سوریه تلاش خواهد کرد موقعیتش را در اطراف حلب تقویت کند و تلاش خواهد کرد بر مسیر اصلی از حمص به حماة و ادلب تسلط یابد تا مسیر مواصلاتی بین حلب و بقیه مناطق سوریه را باز کند، در حال حاضر حلب از اکثر مناطق سوریه جدا افتاده است و انتقال کالاها و شهروندان از و به آنجا سخت است.
الفتیح افزود: عملیات نظامی اکنون در ادلب آغاز شده و این مخالفان کنترل این شهر و بخش‌هایی از دو استان حلب و حماة را در دست دارند. دمشق به دنبال بازپس‌گیری کامل حلب و حماة است. پیشروی در این مناطق کم جمعیت آسان است، اما شهرک‌های مهمی مانند جسر الشغور و خان شیخون آسان نخواهند بود.
وی افزود: به نظر من شش ماه نخست ۲۰۱۸ به بازپس‌گیری غرب، جنوب حلب و شمال حماة اختصاص خواهند داشت. در تابستان ۲۰۱۸ امکان دارد عملیات بازپس‌گیری ادلب آغاز شود اما همه اینها در گرو موضع‌گیری ترکیه است.
لاندز افزود: یکی از ویژگی‌های ۲۰۱۸ تلاش سوریه برای بازپس‌گیری مرزهای مشترک این کشور با اردن و ایجاد مسیر مهمی میان امان و دمشق خواهد بود. اینکه آمریکایی‌ها در مورد کردهای سوریه چه تصمیمی بگیرند، مشخص نیست. آنها بعد از شکست داعش اعلام کردند که سوریه را ترک نخواهند کرد و می‌خواهند به کردها در تشکیل کشورشان کمک کنند، اما به نظر من این امر باعث می‌شود روابط واشنگتن و آنکارا از بد به بدتر تبدیل شود و اصلاح روابط میان این دو کشور دشوار خواهد بود. در این میان تنها کردها، بشار اسد، ایران و روسیه بهره وری خواهند کرد. در این شرایط تنش‌زا و مبهم بازسازی سوریه و بازگشت آوارگان دشوار خواهد بود.
الفتیح در ادامه گفت: آمریکا در تعامل با نیروهای "سوریه دموکراتیک" به نقطه پایانی رسیده و این نیروها بیشتر از این نمی‌توانند برای مبارزه با نیروهای دولت سوریه یا نیروهای روس مورد استفاده قرار گیرند. در مقابل آمریکا نیز نمی‌تواند از النصره و دیگر گروه‌های تروریستی علیه روسیه حمایت کند.
در ۲۰۱۸ با مرحله انتقالی مواجه هستیم که آمریکا در آن به دنبال گروهی است که از آنها علیه دولت دمشق استفاده کند اما کردها باهوش بوده و این مساله را نمی‌پذیرند، زیرا می‌دانند گسترش مناطق تحت نفوذشان بیشتر از این از نظر نظامی و سیاسی هزینه بر بوده و به نفع آنها نیست که جبهه‌ای بزرگتر در جنوب رودخانه فرات ایجاد کنند.
تنها جایگزین احتمالی آمریکا در ۲۰۱۸ به جای نیروهای سوریه دموکراتیک "ارتش جدید سوریه" است که آمریکا در ۲۰۱۴ آن را تشکیل داده و همچنان از آن حمایت کرده و در شمال شرق سوریه آنها را آموزش می‌دهد.
ارتش جدید سوریه در کنار شورای نظامی دیرالزور که تعداد آن از سه تا پنج هزار نیرو از قبایل دیرالزور و صحرای سوریه هستند، نقش مهمی را در ۲۰۱۸ ایفا می‌کند.
سال ۲۰۱۸ سال ژنو یا سوچی؟آنچه مشخص است این است که ۲۰۱۸ سالی برای حل سیاسی بحران سوریه در جریان نشست‌های ژنو نخواهد بود. این حرف بیشتر کسانی است که تحولات سوریه را دنبال می‌کنند. اگر موفقیتی در بحران سوریه حاصل شود احتمالا در آستانه و سوچی خواهد بود و رویکرد روسی – سوری – ایرانی به جای ژنو مطرح خواهد شد.
دمشق در اوایل دسامبر جاری اعلام کرد که تنها پس از بازپس‌گیری تمام خاک سوریه راه حل سیاسی محقق می‌شود و این به معنای آن است که در ۲۰۱۸ هیچ‌گونه راه حل سیاسی در ژنو حاصل نخواهد شد.
اسد نیز هیچ‌گونه تلاش نمی‌کند بی‌اعتنایی‌اش به تحولات ژنو را پنهان کند و حتی اعلام کرده، کنفرانس سوچی که فوریه آتی برگزار می‌شود به دو موضوع قانون اساسی و انتخابات به عنوان دو بند مهم مذاکرات ژنو خواهد پرداخت.
آرون میلر، مشاور سابق دو دولت قبلی باراک اوباما در مسائل خاورمیانه نیز گفت: ما امروز نسبت به گذشته به دستیابی برای راه حلی در سوریه نزدیک نیستیم. هیچ‌گونه توافقی میان دمشق و مخالفان در مورد مرحله انتقالی سرنوشت اسد و بازسازی حاصل نشده است.
وی افزود: اکنون آمریکا مهمترین بازیگر در سوریه نبوده و قدرت تاثیرگذاری آن محدود است. بازیگران اصلی سوریه اکنون ایران، روسیه و دمشق و تا حدی ترکیه هستند. آنها هستند که آینده سوریه را تعیین می‌کنند نه واشنگتن. دولت ترامپ نیز علاقه‌ای به وجود به این بحران و یا سرمایه گذاری سیاسی یا نظامی در آن ندارد و این رویکرد در ۲۰۱۸ تغییری نخواهد کرد.
لاندز نیز گفت: ژنو در واقع متوقف شده است و اسد نیز با مخالفان گفت‌وگو نخواهد کرد. دمشق و آمریکا در مورد درگیری‌ها توافقی ندارد و هر چقدر که مخالفان بر برکناری اسد اصرار کنند اسد در مذاکرات سخت‌گیری بیشتری خواهد کرد. ممکن است او درباره موضوعات ثانویه گفت‌وگو کند، اما با مخالفان درباره آینده کشور گفت‌وگویی نخواهد داشت. بنابراین مذاکرات ژنو در ۲۰۱۸ هیچ‌گونه موفقیتی نخواهد داشت.
توقف ژنو کاملا آشکار است. استفان دی‌میستورا، فرستاده سازمان ملل به سوریه در ۱۹ دسامبر از شورای امنیت خواست پیشنهاداتی برای تنظیم قانون اساسی و برگزاری انتخابات در سوریه ارائه دهد. گرچه تحولات نظامی جنگ در سوریه رو به کاهش است، اما مناقشات سیاسی همچنان ادامه دارد و این بدان معناست که نهادهای حقوق بشری، بانک جهانی، سازمان ملل و صندوق بین‌المللی پول برای بازسازی‌ها در سوریه کار دشواری را پیش‌رو خواهند داشت.
به گفته لاندز، سوریه ۲۰۱۸ میدانی برای مقابله‌های سیاسی میان قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی خواهد بود و این بدان معناست که سوریه در این سال فقیر، ضعیف و تقسیم شده خواهد شد.