آیا شما هم تصور می کنید راه ورود بهرشته های مطرح بهترین دانشگاههای کشور از مدارس تیزهوشان می گذرد و هر دانش آموزیکه وارد این مدارس می شود؛ قطعاً یک تیزهوش واقعی است و آنهایی که در آزمون هایورودی این مدارس پذیرفته نشده اند، تیزهوش نیستند؟ آیا آزمون ورودی این مدارس،معیار صحیحی برای گزینش دانش آموزان تیزهوش است؟ از کجا بدانیم که فرزندمانحقیقتاً یک تیزهوش است؟ علت افت مدارس تیزهوشان در چیست؟
سینا تهرانی مشاورتحصیلی رتبه های برتر کنکور که تجربیات فراوانی در کار با دانش آموزانتیزهوش دارد، در گفتگو با روزنامه آسیا به سؤاالات فوق پاسخ داده است.
خبرنگار روزنامه آسیا: آقای تهرانی تعریف شما از هوش چیست؟بر اساس نظریه های مدرن تعریف هوش ، معتقدم هوش یعنی «توان سازگاری و پیشرفت در شرایطمختلف» بنابراین هر فردی با هر میزان تحصیلات و در هر کسب و کاری که هست، می تواندتیزهوش قلمداد شود. زیرا هوش انواع مختلفی دارد و صرفاً در هوش ریاضی یا تحصیلیخلاصه نمی شود.
بارها دانش آموزانی را دیده ام که خانواده هایشان آنها را تیزهوش می دانستند امااینطور نبوده و بالعکس دانش آموزانی که بیهوش یا کم هوش نامیده شده اند اما بعد ازبررسی علمی متوجه شده ام که انصافاً آنها در یک زمینه یا زمینه هایی خاص بسیار همباهوش بوده اند اما هیچگاه استعدادهای بالقوه آنها شناسایی و در مسیر صحیح هدایتنشده است.
اگر بخواهم با نگاه به یکی از انواع هوش، یعنی هوش تحصیلیپاسخ شما را بدهم، تقریباً پنجاه و شش درصد دانش آموزانی که موفق به کسب رتبه هایزیر صد شده اند، حقیقتاً از نظر هوش تحصیلی، تیزهوش بوده اند و مابقی هوش متوسطیداشته اند.خبرنگار: آیا قبولی در آزمون هایورودی مدارس تیزهوشان، نشانه هوش بالا و مردود شدن در آن نشانه ی کم هوشی است؟
مشاور تحصیلی رتبه های زیر صد کنکور در اینباره گفت: اگر تعریفما از تیزهوش بودن به معنی همین آیکیویی باشد که توسط آزمون های ورودی ناقص مدارستیزهوشانشناسایی می شود، قاعدتا باید نتیجه بگیریم، فردی که در این مدارس درس نخواند بیاستعداد و خنگ است اما معیار تیزهوش بودن فقط آی کیوی بالا نیست.
متأسفانه همانگونه که اینروزها حتی معدل بیست دانش آموزان مقاطعمختلف تحصیلی نمی تواند معیار تیزهوش بودن آنها باشد، به همین نحو هم صرفاً عضومدرسه تیزهوشان بودن؛ نشانه ی تیزهوشی یک دانش آموز نیست زیرا آزمون های ورودیمشکل دار و نیز پارتی بازی هایی که در ثبت نام دانش آموزان صورت می گیرد ، اینمدارس پر شده اند از بچه هایی که حقیقتا تیزهوش نیستند.
سینا تهرانی در ادامه افزود: یکی از معضلاتی که بنده در مشاوره هایم با آن مواجههستم برخورد با والدینی است که به اشتباه فرزند خود را تیزهوش می دانند و از همهدردناکتر مواجهه با دانش آموزانی است که چون در مدارس تیزهوشان تحصیل می کنند،دچار غروری کاذب شده و خود را تیزهوش می نامند اما حقیقتا از نظر هوشی حتی متوسطهم بشمار نمی روند. این بچه های غیرتیزهوش به حدی از اعتماد بهنفس کاذب رنج می برند که تصور می کنند از بچه های تیزهوش واقعی نیز تیزهوش ترند وبه همین علت وقتی با واقعیت ها مواجه می شوند بلافاصله خود را می بازند و بجایتلاش برای بهتر شدن، دیگران را مسئول شکست ها و ناکامی های خود قلمداد میکنند.
خبرنگار: شما به آزمون های ورودی مدارس تیزهوشان اشاره کردید، مگر این آزمون ها چهمشکلی دارند؟
سیناتهرانی مشاورکنکور گفت: اگرچه نمره آزمون هوش یکی از ملاک های تعیین و تعریف افراد باهوشاست اما باید توجه داشت که این گونه آزمون ها قادر به اندازه گیری همه جنبه های هوشنیستند و نمی توانند تیزهوشان واقعی را شناسایی کنند. به عنوان مثال یکی از پارامترهایتشخیص فرد تیزهوش، قدرت رهبری ، مدیریت و نیز خلاقیت اوست. اما تست های هوش موجوددر آزمون های کنونی مدارس تیزهوشان نمی تواند این ویژگی ها را اندازه گیری کند.ضمن آنکه سؤالات آزمون ها بگونه ای است که دانش آموزانی که کلاسهای خصوصی آمادگیاین آزمون ها را رفته باشند، می توانند براحتی به این سؤالات پاسخ دهند حال آنکهآزمون تیزهوشان باید بگونه ای غافلگیر کننده و بر اساس معیارهای علمی و روانشناسیطراحی شود تا هیچ دبیر خصوصی یا ناشر کتابهای کنکوری قادر به پیش بینی سؤالات آننباشد. از طرفی ما انواع مختلف هوش داریم نظیر هوش زبانی ، هوش ریاضی ، هوش رهبری، هوش کارآفرینی ، هوش تصویری ، هوش بدنی تعادلی ، هوش موسیقی ، هوش بین فردی ،هوش طبیعت که آزمون های ورودی تیزهوشان قادر به شناسایی این هوش ها نیستند ،بنابراین نباید همه دانش آموزانی که در مدارس تیزهوشان پذیرفته می شوند را تیزهوشو سایر بچه ها را خنگ و بی استعداد دانست.خبرنگار: آیا شما ضعف مدارس تیزهوشان را فقطدر آزمون ورودی شان می دانید؟
یک اصل در علم موفقیت وجود دارد و آن اینکهافراد موفق از تجربیات افراد موفق دیگر بهره مند شده و به موفقیت دست یافته اند.بنابراین تیزهوشان را باید به مدیران ، دبیران و مشاورین تحصیلی تیزهوش وموفق سپرد نه افراد کم هوش و سفارشی شده ای که هیچ شاخصه مثبتی ندارند و در زندگیخود موفقیت خاصی نیز کسب نکرده اند اما قرار است از بچه های تیزهوش ما افرادی موفقبسازند.
سینا تهرانی مشاور تحصیلی در ادامه بهخبرنگار روزنامه ی آسیا گفت: ضعف دیگر این مدارس ، گسترش بی ضابطه و غیرعلمی شعباتآن است. متأسفانه نگاه ابزاری به تیزهوشان و ترویج این تفکر غلط که راه ورود بهرشته ها و دانشگاههای پرطرفدار از مدارس تیزهوشان می گذرد باعث شده است تا طي دودهه ی اخیر تب ورود به مدارس خاص از دوره ابتدايي در میان خانواده های ایرانیافزایش یابد و همین امر زمینه سودجویی عده ای فرصت طلب را برای ایجاد مدارسی بهنام تیزهوشان اما به کام این سودجویان فراهم سازد. اگر سری به مدارس ابتدایی ،راهنمایی و دبیرستان بزنید. شاهد حضور مافیای قدرتمندی خواهید بود که در نقشناشران دلسوز کتابهای آمادگی تیزهوشان در حال نابود کردن ذهن پاک فرزندان این کشورهستند. ذهنی که می تواند با تربیت و هدایت صحیح روزی به طراح پیچیده ترین فناوریهای روز جهان تبدیل شود در اثر آن هدایت اشتباه به ذهنی وابسته که فقط یک سریمطالب بیفایده و غیرکاربردی را حفظ کرده و تست زدن بلد است تبدیل می شود و شمادیگر نمی توانید از چنین ذهنی توقع داشته باشید که برای بدست آوردن کوچکترین چیزهانیز به بیگانگان وابسته نشود. نظیر اوضاع نابسامانی که در صنعت خودروی کشور وجوددارد و علیرغم چند دهه حمایت کورکورانه، هیچ بخاری از این صنعت بلند نمی شود.
خبرنگار : به نظر می رسد، خانواده هانگران این هستند که اگر فرزندانشان در چنین مدارسی تحصیل نکنند هیچ شانسی برایقبولی در بهترین رشته ها و دانشگاههای کشور ندارند؟ شاید به نظر آنها این مدارسبهترین امکانات را دارند!سینا تهرانی در پاسخ به خبرنگار روزنامه ی آسیا گفت: ای کاشهمینگونه بود و این مدارس بهترین امکانات را داشتند که متأسفانه ندارند. به عقیدهبنده دغدغه خانواده ها کاملاً بجاست زیرا در طی دو دهه ی اخیر تصمیم گیرندگان نظامآموزش و پرورش کشور بلایی بر سر مدارس دولتی آورده اند که دیگر کمتر کسی رغبت میکند فرزندش را به این مدارس بفرستد مگر آنکه مشکل مالی داشته باشد. اما چه کسیگفته است که فقط بچه های مدارس تیزهوشان هستند که در بهترین دانشگاهها قبول میشوند و اصلاً چه کسی گفته که اینها حتما وارد بهترین رشته ها و دانشگاهها خواهندشد؟ بر اساس اطلاعات دقیقی که از چند دبیرستان پسرانه و دخترانه تیزهوشان شهرهایتهران ، تبریز ، اصفهان ، شیراز و مشهد، یزد و چند شهر بزرگ دیگر دارم، در همینکنکور سراسری اخیر ، صدها دانش آموز تیزهوش واقعی با معدلهای بیست حتی موفق به کسبرتبه زیر دو هزار رشته های ریاضی و تجربی هم نشدند.
این فارغ التحصیل دانشگاه استنفورد و مشاور تحصیلی افزود: خانواده هایمحترم بدانند که موفقیت در کنکور سراسری مستلزم تحصیل در مدارس تیزهوشان نیست.بلکه یک دانش آموز با بهره ی هوشی متوسط و بدون تحصیل در چنین مدارسی اما با هدایتصحیح یک مشاور تحصیلی حرفه ای و داشتن برنامه درسی علمی، آموختن مهارتهایی نظیرروشهای مطالعه صحیح و مفهوم محور و متدهای صحیح تست زنی و مدیریت زمان، قادر بهکسب نتایجی خواهد بود که حتی بسیاری از بچه های مدارس تیزهوشان نیز به آن نرسیدهاند.
در همین کنکور سراسری نودو شش، بیش از چهل رتبه دو رقمی مرکز مشاوره کنکور بنده درمناطق سه گانه کشور را دانش آموزانی تشکیل می دادند که با درایت خانواده هایشان دریک مدرسه عادی تحصیل می کردند اما از همان سالهای دوم یا سوم دبیرستان زیر نظر تیمبنده و با یک برنامه منسجم و حساب شده برای موفقیت خود تلاش کرده اند و یا تعدادیاز رتبه های تک رقمی ما که مجبور شدند برای استفاده ی بهینه از وقت خود، در سالآخر از مدارس تیزهوشان بیرون آمده و بصورت غیرحضوری دروس خود را سپری کنند.
خبرنگار: والدین چگونه می توانند تشخیص بدهند که فرزندشانیک دانش آموز تیزهوش است یا خیر؟
از نگاه سیناتهرانی مشاور تحصیلی ؛ کار تشخیص تیزهوش بودنیک فرد بر عهده مراکز تشخیص و شناسایی هوش است. متخصصین علوم ذهن، بیش از چهلخصوصیت را برای تشخیص بچه های تیزهوش برشمرده اند که متأسفانه آزمون های ورودیمدارس تیزهوشان فقط قادر به شناسایی یک یا دو مورد آن ، آنهم بصورت ناقص است. اماواقعیت این است که داشتن یک ویژگی بخصوص نظیر درک سریع مطالب به تنهایی نمی توانددالّ بر هوش خارق العاده یک فرد باشد. بلکه ترکیب ظریفی از چندین ویژگی کلیدی استکه افراد تیزهوش را از سایرین متمایز می کند. همچنین جنبه هایی برای تشخیص تیزهوشیوجود دارد که توسط متخصصین حوزه های مختلف قابل مشاهده است نظیر قابلیت تفکر مجردیا استدلال پیچیده یا توانایی برنامه ریزی و سازماندهی ذهنی که ممکن است توسطوالدین نادیده گرفته شود اما یک دبیر با دانش و موفق قادر است تا وجود آنرا در یکدانش آموز تشخیص دهد.
خبرنگار: بچه های تیزهوش چه ویژگی هایی دارند؟
مشاور رتبه های تک رقمی کنکور که از او به عنوان گرانترینمشاور تحصیلی کشور نیز یادمی کنند، گفت: مطالعاتی که در دانشگاههای مطرح جهان نظیرهاروارد و استنفورد بر روی افراد تیزهوش عرصه های مختلف از قبیل دانش آموزان ،مدیران ، دبیران ، تاجران ، سیاستمداران، ورزشکاران، برندگان جوایز علمی و سایراقشار جامعه صورت گرفته نشان می دهد که بطور کلی تیزهوشان دارای چند خصوصیت ازمیان دهها خصوصیاتی که به آنها اشاره می کنم هستند؟
توانایی بیانی بسیار بالا، حافظه غیرعادی ، قدرت یادگیری سریع ، تفکر روشن و منطقی، انعطاف پذیری در تفکر ، استدلال مطلق برای درک مفاهیم مشکل ، تفکر نشانه ای ،بینش تعمیمی ، علاقه مندی به ایده ها و مسائل پیچیده تر، برنامه ریزی و سازماندهی، خلاقیت و قوه تصویرسازی فوق العاده ، کنجکاوی و حس جستجوگری ، احساسات شگفتانگیز ، دامنه علائق گسترده ، علائق و استعدادهای زیبایی شناسی ، توجه به جزئیات ،دقت و نظم بالا ، عملکرد فوق العاده در زمینه ای خاص ، کسب نمرات بالا ، حس رهبریو ابتکار در انجام فعالیتهای ارزشمند ، توجه و تمرکز بالا ، به سرانجام رساندنکارها و نیمه کاره رها نکردن آنها ، ناامید نشدن از مشکلات، خود انتقادی ، ثباتشخصیت، صراحت کلام ، مسئولیت پذیری و قابلیت اعتماد ، عدالت اجتماعی بالا ، حستعاون و همکاری در کارهای گروهی ، محبوبیت میان سایر بچه ها و اطرافیان ، شور وحرارت در انجام کارها ، خودکفایی و اعتماد به نفس فوق العاده ، پر انرژی و فعالبودن و چندین عامل دیگر که تشخیص آن کار مشاورینی نظیر بنده است که آزمونهای تئوریو عملی تشخیص تیزهوشی می گیرند.
خبرنگار: گاهی هستند دانش آموزانی که انصافاً ترکیبی ازعواملی که شما به عنوان ویژگی های تیزهوشان برشمردید را دارا هستند؛ اما چراعملکرد خوبی در مدرسه از خود نشان نمی دهند؟
مشاور تحصیلی برتر کشور در این رابطه گفت: در چنین مواردیمی بایست علت این مغایرت را جستجو کرد تا مشخص شود که مثلاً آیا عوامل جسمانی ،اجتماعی یا عاطفی مانع فراگیری دانش آموز هستند یا خیر!
به عنوان مثال چند سال قبل، مادر محترمی به من مراجعه کرد که می گفت فرزندش یکتیزهوش است و انصافاً هم آزمون های هوش و مصاحبه هایی که از آن دختر خانم بعملآوردیم نشان می دادند که او حقیقتاً تیزهوش است. استدلال دختر جوان در مورد افتتحصیلی اش این بود که « چون من موفق نشدم در آزمون ورودی یکی از مدارس تیزهوشانپذیرفته شوم بنابراین فردی کم هوش هستم. »
اما با بررسی های علمی متوجه شدم مشکل آن دختر جوان چیز دیگری بود. وقتی من وهمکارانم در طی جلسات هفتگی بصورت مرتب بر روی اعتماد به نفس و عزت نفس آن دخترجوان کارکرده و مهارت های غلبه بر ترس را به او آموختیم، رشد تحصیلی او نیز باردیگر آغاز شد و او اکنون دانشجوی پزشکی دانشگاه شهیدبهشتی تهران است، یعنی جایگاهیکه آرزوی بسیاری از بچه های مدارس تیزهوشان است.
خبرنگار: آیا شما با ادامه کار مدارستیزهوشان موافق هستید؟
بله قطعا موافقم اما نه با این مدارستیزهوشان کنونی که کیفیت لازم را ندارند. به نظر من منابع انسانی مهمترین ثروتیک جامعه است و به همین دلیل وظیفه هر کشوری است که برای دستیابی به توسعه ی همهجانبه و پایدار، بطور ویژه و از همان دوران کودکی به پرورش نخبگان و تیزهوشان خودبپردازد. دانش آموزان تیزهوش و با استعداد به دلیل برخورداری از توانایی هایدرخشان و عالی در آموزش، قادر به عملکردی عالی هستند و لذا به برنامه ها و خدماتآموزشی متمایزی فراتر از آنچه که در برنامه مدارس عادی ارائه می گردد، نیاز دارندتا دینشان را نسبت به خود و جامعه ادا نمایند. به همین دلیل می بایست محیطی ویژهبا امکاناتی خاص برایشان طراحی شود.
خبرنگار: برای جلوگیری از افول مدارستیزهوشان چه پیشنهاداتی دارید؟
این مشاور برجسته تحصیلی به خبرنگار روزنامهآسیا گفت: به عقیده بنده چند کار اساسی می بایست در دستور کار قرار گیرد:
در گام نخست: یکسیستم گزینش صحیح که دارای شاخصه های علمی است و رابطه و پارتی بازی های متداول درآن نقشی ندارد برای گزینش کادر اجرایی و آموزشی مدارس تیزهوشان ایجاد شود تا فقطمدیران و دبیران متخصص و متعهدی که خود موفقیت های چشمگیری داشته اند. سکّان هدایتاستعدادهای ناب این کشور را برعهده بگیرند.
در گام دوم:پیشنهاد می کنم در هر مدرسه یک کمیته ویژه علمی همانند بسیاری از مدارس ودانشگاههای کشورهای پیشرو در آموزش و پرورش و آموزش عالی برای مصاحبه و گزینش دانشآموزان تیزهوش تشکیل شود. این کمیته می بایست متشکل از متخصصین حوزه های مختلفنظیر متخصصین حوزه روانشناسی و علوم موفقیت ، استعدادیابی، مدیر مدرسه، دبیران باسابقه و موفق و نیز مشاورین تحصیلی علم محور نه بازار محور که جیب مافیای کنکور راپر می کنند، باشد تا دانش آموزان را از فیلترهای قوی و علمی عبور دهند. در اینصورتقطعاً مدارسی خواهیم داشت که فقط دانش آموزان تیزهوش واقعی در آن تحصیل کنند.
در گام سوم: محتوایکتابهای درسی موجود می بایست بر اساس خصوصیات دانش آموزان تیزهوش و در راستاینهادینه کردن تفکر یادگیری خلاق به این عزیزان تغییر یابد. زیرا در حال حاضر اینکتابها کمکی به پرورش تیزهوشان نمی کند و بجای آموزش یادگیری خلاق ، آنها را مقلد دانشارائه شده توسط معلمین خود می کند.
در گام چهارم : سیناتهرانی مشاور تحصیلی معتقد است: در بعد اجتماعی دانش آموزان مدارس تیزهوشانآنقدرها که باید پخته نشده اند، به همین دلیل لازم است تا با بهره گیری از بهترینمتخصصین حوزه روانشناسی کودک و نوجوان؛ مهارت های اجتماعی لازم از قبیل مهارت های ارتباطی،انضباط، احترام به دیگران، جامعه و جهان به آنها آموزش داده شود.
در گام پنجم : لازماست تا آموزش و پرورش ؛ حمایت های مادی ، فکری و معنوی خود را از مدارس تیزهوشانگسترش دهد و ضمن قطع پای مافیای کنکور که دانش آموزان تیزهوش را صرفاً ابزارهایتبلیغاتی برای افزایش فروش خود می دانند، این مدارس را در جهتی هدایت کند که برروی پارامترهایی نظیر پژوهش و تحقیقات کاربردی ، مهارت های تفکر صحیح ، پرورش قدرتخلاقیت و افزایش ضریب هوش هیجانی و مهارت های کارآفرینی کار شود تا این بچه هابیاموزند که چگونه از توانایی های خارق العاده شان برای تولید علم و تبدیل این علمبه ثروت و کسب استقلالی مالی برای خود و جامعه شان استفاده نمایند.
خبرنگار: در پایان اگر پیشنهادخاصی برای مسئولین نظام آموزشی کشور دارید بفرمایید؟این مشاور تحصیلی برجسته گفت: بنده معتقدم یکاتاق فکر قدرتمند و فراسازمانی باید بالای سر نظام آموزشی حاکم بر مدارس و حتیدانشگاههای ما تشکیل شود که در آن از مدیران ، اساتید، دبیران ، مشاورین تحصیلی ،متخصصین آموزشی و نیز دانش آموزان موفق و تیزهوشی که با تمام وجودشان درد مدارس سمپادو حتی نظام آموزشی حاکم در سایر مدارس کشور را لمس کرده اند، حضور داشته باشند و ایناتاق فکر از قدرت لازم برای ارائه طرح هایی بروز ، پیشرفته و اسلامی برای بازنگری اساسیدر مدارس سمپاد و بطور کلی نظام آموزشی کشور برخوردار باشد. در غیراینصورت با تفکرافرادی که علیرغم تجربه چندین دهه حضور در آموزش و پرورش اما اثر مثبتی در اینحوزه نداشته و یا از علم و نخبگی لازم برخوردار نیستند و عمیقاً باور و اعتقاد لازمبرای ایجاد تغییرات بنیادین در نظام آموزش و پرورش کشور را ندارند که نمی توان امیدیبه ایجاد تحول عظیم علمی، بومی و اسلامی داشت.